Cắc ké là mẹ kỳ nhông,
Kỳ nhông là ông kỳ đà.
Kỳ đà là cha cắc ké,
Cắc ké là mẹ kỳ nhông…
(Đồng dao Việt Nam)

Nếu mùa phiếu năm 2020 Tổng thống Trump tái đắc cử, lúc đó dân cánh tả, dân thuộc Đảng Dân chủ, dân cấp tiến sẽ cay đắng ê chề. Bởi theo họ tám năm dưới trướng Tổng thống Trump sẽ để lại một di sản ít nhất một phần tư thế kỷ sau mới có thể quay trở lại “cái thuở ban đầu lưu luyến ấy” dưới thời Cựu tổng thống Obama. Vâng. Thêm bốn năm nữa, khả năng vài thẩm phán của Tòa Tối Cao không còn sức phục vụ, buộc phải về hưu, lúc đó ông lại đủng đỉnh đề cử thêm người mới, tới chừng đó Tòa Tối cao; một nhánh chính của hệ thống tam quyền phân lập sẽ nghiễm nhiên bị “đỏ hóa”. Hệ quả, hiến pháp Mỹ – The law of the land – sẽ đối diện với những ảnh hưởng bom tấn không ai dám nói trước chuyện gì sẽ xảy ra khi Tòa Tối Cao nghiêng hẳn về bên phải.
Và nói đến mùa phiếu 2020 người ta không thể không nghĩ đến mùa phiếu 2016 lúc đó Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton tưởng cầm chắc tấm vé bước vào Bạch Cung. Nhưng bẽ bàng thay. Vào phút chót. A-lê-hấp. Bà bị một cú vả nảy lửa thẳng giữa mặt. Vâng. Đêm đó, 8 tháng 11, 2016, cầm chừng chắc ăn như bắp. Thế mà số phiếu cử tri đoàn cứ thế lần lượt rơi vào tay ông trùm bất động sản họ Trump, kẻ rất a-ma-tơ, rất lạ lẫm với chính trường song tự tin đầy mình (đến độ có kẻ ghét ông bảo ông chỉ giỏi đàng oang oang hống hách), thế mà ông đắc cử, một bất ngờ mà chính ông cũng không dám nghĩ đến. Có người nghĩ ông trót leo lưng cọp, ván cờ đã đến nước cuối, không đánh tiếp cũng không được. Trước đó ông từng cãi vã ỏm tỏi, tuyên bố nếu thất cử nhất định không chấp nhận kết quả bầu cử, và sẽ “làm đến cùng” vì theo ông hệ thống bầu cử Mỹ lúc đó đã bị lũng đoạn nặng. Vâng. Mùa phiếu năm 2016 nếu bạn còn nhớ, chính ông đã nói (nguyên văn): I’m afraid the election’s going to be rigged, tức ông đã nghi ngờ mình sẽ thua vì hệ thống bầu cử Mỹ đã bị sắp đặt trước, đã bị giật dây…
Vâng. Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton là gà nòi, là dân “ăn muối” chính trị nhiều hơn Tổng thống Trump “ăn cơm” chính trị. Ngày đó thế giới từng mỉm cười vì thấy sân khấu chính trị Mỹ bỗng có một Vua Hề xuất hiện. Người ta nghĩ vai trò náo hoạt của ông chỉ xuất hiện cho vui. Rồi nhìn lại, những chính trị gia sừng sỏ của Đảng Cộng Hòa lần lượt rớt đài. Ông lù lù tiến vào sâu hơn. Giải thưởng hạng nhất đêm hội diễn hết sức gay cấn giữa ông và Cựu ngoại trưởng Hillary. Và ông đã ẵm trọn 304 phiếu cử tri đoàn khiến thế giới bất ngờ. Đảng Dân chủ dĩ nhiên khỏi bàn. Họ cay cú. Bát cơm đưa lên miệng còn rớt. Và Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton hiển nhiên biến khỏi radar sân khấu chính trường Mỹ ngay sau đó.
Quay ngược thời gian, năm 2016, chúng ta biết đối thủ “gà cùng một mẹ” của bà có TNS Bernie Sanders. Ngày ấy ông là một ứng cử viên tương đối sáng giá, tiếng nói mới, được nhiều người ngưỡng mộ, nếu không nói họ kỳ vọng ông sẽ là tổng thống thứ 45 của Mỹ. Nhưng ông không nhận được tấm vé tỷ thí với Trùm bất động sản họ Trump. Tại sao? Khá đơn giản, Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton được nhiều tiếng nói nặng ký nhất của Đảng Dân chủ bảo kê. Thế là (tuy) rất quý mến tư tưởng cấp tiến của TNS Bernie Sanders họ vẫn trao cho Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton đôi găng, rồi bảo: Lên võ đài đi, knock out Mr. Trump, nhất định bà sẽ chiến thắng một cách oai hùng.
Thế là bao nhiêu công sức và kỳ vọng của TNS Bernie Sanders và sự gởi gắm kỳ vọng của nhiều cử tri Đảng Dân chủ đã tan theo mây khói. Của đáng tội, lăn lộn trong chính trường nhiều năm, Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton làm sao tránh khỏi những va vấp, những xì căng đan rắc rối, nhập nhằng. Thậm chí nhiều người tin rằng bà không hề thực tâm với trách nhiệm của một nhà lãnh đạo có tâm, có lòng với nước Mỹ. Họ tin bà sẽ bị các trùm tài phiệt kiểm soát và lũng đoạn. Vâng. Đảng Dân chủ hay Đảng Cộng hòa đều có những kẻ giấu mặt giật dây điều khiển đằng sau. Các tổng thống Mỹ, không ít thì nhiều đều bị chi phối bởi những ông trùm này dưới những hình thức, kiểu cách khác nhau. Tóm lại, đời tổng thống Mỹ nào cũng bị khóa tay, khóa miệng; hoặc ít nhất sẽ phải thỏa hiệp mới mong có thể tồn tại giữa Washington D.C.
Khi biết Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton chính thức đối đầu với Trùm bất động sản họ Trump, nhiều cử tri Dân chủ bất mãn. Họ không muốn đi bầu nữa. Có lẽ họ chủ quan, nghĩ bà đang thắng thế, lá phiếu của họ sẽ chẳng ảnh hưởng gì. Chứ họ không bất mãn, cũng đi bầu, tình hình có thể sẽ khác đi.
Hiện nay nhiều người lo lắng hội chứng mùa phiếu 2016 sẽ lặp lại. Bởi đứng trước con số chục ứng cử viên Đảng Dân chủ tranh giành tấm vé lên võ đài so găng với đương kim Tổng thống Trump như đang thấy hiện nay, fans của các ứng viên Đảng Dân chủ bị loại liệu có hậm hực rồi nản chí (như năm 2016)! Được biết nếu Mr. Bernie Sanders so găng với Mr. Trump; theo không ít người, khả năng ông đánh bại Mr. Trump là chuyện rất có thể đã xảy ra.
Nhắc lại, mùa phiếu 2016, Trump và Sanders là đại diện cho tiếng nói mới. Nhiều người ủng hộ Mr. Trump vì họ thấy ông mới mẻ. Họ tin nếu ông thành công rực rỡ trong các cuộc đàm phán thương trường sẽ giúp kinh tế Mỹ đi đúng quỹ đạo thuận lợi sau này. Thực tế thành công của Mr. Trump ra sao chúng ta không luận ở đây. (Kể sơ lại, trùm tài phiệt Mỹ như Tổng thống Trump thành công mấy người liêm khiết, trong sạch? Hay phần nhiều biết luật, lách luật, tận dụng mọi lỗ hổng để khuynh đảo hệ thống luật tài chính, thậm chí là ăn gian, lật lọng, chạy làng, lừa đảo, buôn bán thông tin nội bộ, lại quả, chia chác…) Tương tự, họ tin vào một Mr. Bernie Sanders bởi ông có nhiều tư tưởng bênh vực người nghèo, giới lao động bình dân, song chỉ vì tư tưởng cấp tiến bị chụp mũ cái mác “xã hội chủ nghĩa” mà ông bị gạt ra khỏi trận chung kết mùa phiếu 2016.
Vận vào ý nghĩa bản đồng dao “cắc ké là mẹ kỳ nhông”, rất có thể mối tương quan giữa Hillary Clinton – Donald J. Trump – Bernie Sanders có những điểm tương đồng. Hillary Clinton loại Bernie Sanders khỏi cuộc chơi nhưng bị Donald Trump hất cẳng vào phút chót. Nhưng nếu để Mr. Bernie Sanders tỷ thí tay đôi với Mr. Trump, khả năng Mr. Trump bị đánh gục (theo nhiều người) là chuyện rất có thể đã xảy ra xảy ra.
Mùa phiếu 2020 có gì khác so với mùa phiếu 2016? Xin thưa: Có chứ. Lần này số ứng cử viên đông hơn. Nhiều tư tưởng mới mẻ. Tuy nhiên lực cản đáng kể nhất hiện nay là sự xuất hiện của Cựu Phó tổng thống Joe Biden. Giống Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton, ông là đại diện của tiếng nói old school – hiển nhiên ông tranh thủ tốt tình cảm của nhóm cử tri lớn tuổi của Đảng Dân chủ. Tuy nhiên ông “bưng nguyên mâm” di sản thời Cựu tổng thống Obama (trong khi đó) bối cảnh tình hình kinh tế chính trị xã hội Mỹ đã khác trước rất nhiều, nên đây rất có thể là một lực cản, một hạn chế theo nhiều người có hại cho Đảng Dân chủ nhiều hơn là có lợi.
Vận vào bản đồng dao “cắc ké là mẹ kỳ nhông”, lần này có thể Cựu Phó tổng thống Joe Biden loại được các đối thủ “đàn em” hậu úy của mình, nhưng khi bước lên võ đài so găng với đương kim Tổng thống Donald J. Trump rất có thể ông sẽ không hạ nổi một địch thủ đang có nhiều lợi thế, nhất là tình hình kinh tế Mỹ đang có những thuận lợi đáng kể cho họ Trump. Hơn nữa sau ngần ấy năm lăn lộn trong chính trường Mỹ, không thể nói lý lịch của Mr. Biden không có những vết xước, những mâu thuẫn, những sự cố mang tính xì-căng-đan (như vụ nổi đình đám gần đây liên quan đến Ukraine); khả dĩ có thể gây hại đến uy tín của ông. Nhưng nếu đương kim Tổng thống Donald J. Trump đối đầu với một ứng cử viên Đảng Dân chủ có tiếng nói mới, có sách lược mới, ít tỳ vết; khả năng cử tri Mỹ nhận thấy ứng cử viên Đảng Dân chủ mới nói nghe hợp nhĩ hơn, cán cân mùa phiếu 2020 rất có thể sẽ thay đổi tại những tiểu bang tím (từng giúp Tổng thống Trump có cơ hội ẵm đủ số phiếu cử tri đoàn cần thiết bước vào Bạch Cung).
Bàn chuyện các ứng cử viên Đảng Dân chủ đang tranh thủ ráo riết giành tấm vé bước lên võ đài so găng với Đương kim Tổng thống Trump trong bối cảnh bản đồng dao “cắc ké là mẹ kỳ nhông” để thấy những pha “phản thùng” khá ngoạn mục tại các cuộc chạy đua chính trị gần đây. Bởi nếu kẻ từng được coi “thua là cái chắc” cuối cùng rung đùi chiến thắng. Còn kẻ được coi “thắng là cái chắc” cuối cùng lại tẽn tò, tê điếng vì kết quả xảy ra quá bất ngờ, bẽ bàng.
Vâng. Vẫn còn quá sớm để xem ai trong số các ứng cử viên dân chủ lần này may mắn bước vào bát quái trận đồ “thế chân vạc” giữa: (a) Donald Trump, kẻ đương nhiệm đầy lợi thế – (b) Tiếng nói cũ của Đảng Dân chủ (như Joe Biden hay Bernie Sanders) – và (c) tiếng nói mới (như Elizabeth Warren, Pete Buttigieg, Kamala Harris…). Bất luận chuyện gì xảy ra, có lẽ Tổng thống Trump đang theo dõi kỹ xem ai là kẻ ông có thể đánh gục dễ dàng và ai là kẻ ông phải coi chừng.
Và bạn, người quan tâm đến những ứng cử viên Đảng Dân chủ đang cố gắng giành được tấm vé so găng với đương kim Tổng thống Donald Trump, nếu ứng cử viên “ruột” của bạn bị loại, liệu bạn có ủng hộ những ứng cử viên khác? Bạn có niềm tin vào Đảng Dân chủ hay không?
Tương tự, là fans của Đảng Cộng hòa, liệu bạn có tự tin Tổng thống Trump sẽ chiến thắng, tự tin đến nỗi bạn chẳng cần đi bầu ông vẫn đắc cử; như nhiều người từng tự tin Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton sẽ thắng năm 1026!
Nguyễn Thơ Sinh