Huawei Connect, sự kiện về trí tuệ nhân tạo (AI) thường niên được tổ chức tại Thượng Hải ngày 18/09/2019. REUTERS/Aly Song

Le Monde trong loạt bài về sự thay đổi của thế giới từ 1989 đến 2019, đề cập đến « Sự báo thù của Trung Quốc ». Năm 2008, Bắc Kinh phô trương thành tựu về kinh tế cho toàn thế giới nhân Thế vận hội, và từ 2012, Tập Cận Bình tranh giành với Hoa Kỳ vị thế hàng đầu về công nghệ, đồng thời củng cố quyền lực.
Lâu nay châu Âu và Hoa Kỳ vẫn có cái nhìn khoan hòa và lạc quan về một Trung Quốc đang trỗi dậy, chấp nhận cho Bắc Kinh gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Tổng thống Mỹ Bill Clinton tin rằng kinh tế thị trường và internet sẽ mang lại dân chủ cho người dân Hoa lục.
Nhưng Trung Quốc đã chuyển đổi từ cộng sản sang tư-bản-không-dân-chủ, một sự kiện chưa có tiền lệ, và năm 1989 của Trung Quốc trái ngược hẳn với những gì diễn ra ở Đông Âu và các nước thuộc khối Liên Xô cũ. Hôm 04/06/1989, khi Công đoàn Đoàn Kết giành thắng lợi rực rỡ trong cuộc bầu cử ở Ba Lan, tại quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh, những chiếc xe tăng đã đè bẹp mùa xuân của sinh viên trong biển máu. Nếu có bài học nào mà Trung Nam Hải rút ra được từ năm 1989 của châu Âu, thì đó là không nên chấp nhận số phận của nhà lãnh đạo Liên Xô Gorbachev.
Tuy vậy sau vụ thảm sát Thiên An Môn, Trung Quốc tiếp tục tham vọng. Nhà văn Dư Hoa (Yu Hua) giải thích : « Sự kiện 1989 đã giết chết say mê chính trị của người dân Trung Quốc, sau đó chỉ còn lại đam mê làm giàu ». Và năm 2008 là dịp phô bày sức mạnh cho thế giới nhân Thế vận hội Bắc Kinh, trước bốn tỉ người theo dõi trên truyền hình.
Công xưởng thế giới giờ đây chứng tỏ những tham vọng to lớn hơn. Đặng Tiểu Bình chứng tỏ tầm nhìn xa khi gởi hàng ngàn sinh viên ra các nước phương Tây học hỏi những công nghệ tiên tiến. Nay thì hàng trăm ngàn người từ Hoa lục đang theo học những trường đại học Mỹ, Đức, Anh…nhất là về công nghệ. Năm 2008, cuộc khủng hoảng tài chính đã tiếp sức cho phong trào hồi quy (hai gui) : thu hút nhân tài từ phương Tây về nước.
Cuộc cách mạng kỹ thuật số đã giúp Tập Cận Bình tiến xa hơn, « Đại nhảy vọt » đối với ông Tập là các công nghệ của tương lai, ưu tiên cho trí thông minh nhân tạo (AI) và tin học lượng tử, với các phương tiện khổng lồ. Cuốn sách best-seller gần đây của tác giả Lý Khai Phục (Kai Fu Lee), từng là giám đốc sáng lập của Google Trung Quốc dự báo trong 10 năm nữa, Trung Quốc sẽ qua mặt Hoa Kỳ. Tuy nhiên Kevin Rudd, cựu thủ tướng Úc bác bỏ, khẳng định Washington vẫn bỏ xa Bắc Kinh về AI. Tác giả Graham Allison thì nhận xét, một nhà nước độc tài có ưu thế so với nhà nước dân chủ, khi lợi dụng được sự tự do trao đổi các sáng tạo. Trong khi đó nhà tỉ phú George Soros thẳng thừng cảnh báo mối nguy khi IA nằm trong tay những chế độ tàn bạo như Trung Quốc.
Trong cuộc diễn binh đại quy mô nhân quốc khánh 1/10 vừa qua, nhà nghiên cứu François Godement đã phải kinh ngạc về những thiết bị quân sự hiện đại, lẫn sự hiện diện khắp nơi của chân dung hoàng đế đỏ Tập Cận Bình.
Thương chiến làm kinh tế Trung Quốc sa sút
Tuy nhiên trên lãnh vực kinh tế, Les Echos e ngại về tình trạng « Sản xuất công nghiệp Trung Quốc đang chậm lại ».
Một think tank chính thức của Trung Quốc ước lượng tăng trưởng chỉ khoảng 5,8% trong năm tới, trong khi Bắc Kinh hy vọng từ 6 đến 6,5%. Được Cục Thống kê công bố hôm qua 14/11/2019, sản xuất kỹ nghệ, doanh số bán lẻ và đầu tư đều u ám hơn dự kiến, do tác động của cuộc chiến tranh thương mại với Hoa Kỳ. Cơ quan NIFD thuộc Viện hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc cho rằng cần phải dựa vào cải cách về cơ cấu, chứ không chỉ tái thúc đẩy về tiền tệ và ngân sách. Bắc Kinh còn đối mặt với thâm hụt ngân sách ngày càng nặng nề, và như vậy sẽ phải phát hành nhiều công trái.
Theo RFI