Ảnh minh họa : Màn hình lớn chiếu tin tức thời sự với cảnh chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang phát biểu, tại một khu mua sắm ở Bắc Kinh, 31/07/2020. © REUTERS/Tingshu Wang
The Economist cảnh báo « Tập Cận Bình đang sáng tạo ra chủ nghĩa tư bản nhà nước, xin đừng coi thường ». Hoa Kỳ và đồng minh cần phải chuẩn bị cho một cuộc chiến dài hơi giữa các xã hội rộng mở và « Xinomics ».
Trung Quốc, đồng minh đã trở nên nguy hiểm cho ASEAN
Về Trung Quốc, Courrier International dịch lại bài viết của Nikkei Asian Review : « Địa chính trị : Trung Quốc, một đồng minh đã trở nên nguy hiểm ». Rất nhiều nước có số phận kinh tế gắn chặt với Bắc Kinh, và ngày nay đã ý thức được mối đe dọa quân sự từ Trung Quốc.
Khi ASEAN được thành lập năm 1964, các thành viên có cùng mối lo sợ chủ nghĩa cộng sản. Mười nước ASEAN giờ đây là đối trọng với ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc. Vào thời Đặng Tiểu Bình cải cách kinh tế năm 1978, tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc đã thu hút toàn châu Á và ngày nay Trung Quốc chiếm 20% trao đổi thương mại, trở thành đối tác hàng đầu của khối.
Đã từ lâu các nước Đông Nam Á trông cậy vào Hoa Kỳ để được bảo vệ an ninh, nhưng kinh tế thì lệ thuộc vào Bắc Kinh. Thái độ « đu dây » này chỉ thực hiện được khi Trung Quốc là cường quốc « trỗi dậy một cách hòa bình ». Nay với bàn tay sắt của Tập Cận Bình, các nước châu Á bắt đầu tỉnh thức.
Các chiến đấu cơ Trung Quốc gần như cứ hai ngày một lần lại xâm nhập « vùng nhận diện phòng không » của Đài Loan, một tình trạng chưa từng thấy từ nhiều năm qua. Luật an ninh quốc gia áp đặt lên Hồng Kông khiến người Đài Loan không còn tin chút nào vào « nhất quốc, lưỡng chế ». Hồi tháng Năm, thủ tướng Lý Khắc Cường khi báo cáo trước Quốc Hội, từ « hòa bình » đã biến mất trong chương nói về việc thống nhất Đài Loan.
Trung Quốc không ngừng dương oai diễu võ khắp nơi. Tháng Tư, Bắc Kinh đơn phương lập ra một « quận » hành chính mới tại Biển Đông. Đến tháng Sáu, Bắc Kinh lại gởi một đơn vị chuyên đánh xáp lá cà đến gây hấn với những người lính Ấn Độ. Ý đồ bành trướng này dường như nhằm đoàn kết đất nước vào lúc quan hệ với Hoa Kỳ và Châu Âu trở nên căng thẳng. Khi thủ tướng Úc Scott Morrison đề nghị mở điều tra độc lập về nguồn gốc virus corona, Trung Quốc bèn hạn chế nhập thịt và lúa mì Úc, khuyến cáo công dân không đến Úc học hành và du lịch.
Việc dùng kinh tế để làm áp lực nay cũng được áp dụng với châu Âu : đại sứ Trung Quốc tại Anh Lưu Hiểu Minh (Liu Xiaoming) mới đây cảnh báo nếu Luân Đôn loại Hoa Vi khỏi mạng 5G, Trung Quốc sẽ không tham gia các dự án nhà máy điện nguyên tử và tàu cao tốc.
Nhật : Tâm lý chống Trung Quốc bùng dậy vì các vụ tàu hải cảnh xâm nhập
Mainichi Shimbun nhận định quan hệ Tokyo-Bắc Kinh đã trở nên tệ hại. Trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung, các vụ tàu hải cảnh liên tục xâm nhập Senkaku đã thách thức Nhật Bản, dù Nhật rất muốn duy trì đối thoại.
Đầu tháng Bảy, hai tàu hải cảnh Trung Quốc đã xâm phạm hải phận Nhật Bản gần quần đảo Senkaku. Đây là lần thứ 12 kể từ đầu năm, và là thời kỳ kéo dài nhất : 81 ngày liên tiếp trong vùng biển tranh chấp. Trước đó vào tháng Sáu, một tàu ngầm Trung Quốc đi qua quần đảo Amami, một phi cơ thám thính Trung Quốc bay qua eo biển Tsushima, hai oanh tạc cơ bay qua bay lại eo biển Miyako…
Tuy đứng về phía Hoa Kỳ, tỏ ra cứng rắn hơn trước Trung Quốc trong bối cảnh khủng hoảng dịch tễ, Tokyo vẫn muốn mở ra cánh cửa đối thoại với Bắc Kinh. Nhưng các vụ xâm nhập tại Biển Hoa Đông và việc đàn áp Hồng Kông đã thổi bùng tâm lý chống Trung Quốc tại Nhật, và chuyến công du Nhật Bản của Tập Cận Bình không còn được bàn đến.
Đừng coi thường chủ nghĩa tư bản nhà nước của Tập Cận Bình
Trên lãnh vực kinh tế, The Economist cảnh báo « Tập Cận Bình đang sáng tạo ra chủ nghĩa tư bản nhà nước, xin đừng coi thường ».
Hoa Kỳ đang tấn công Trung Quốc trên mọi mặt trận, từ cấm TikTok, WeChat, trừng phạt các nhà lãnh đạo Hồng Kông cho đến gởi một bộ trưởng sang Đài Loan. Một phần là do sắp đến bầu cử, mặt khác là quan điểm của phe diều hâu trong chính phủ Donald Trump. Các nhân vật cứng rắn cho rằng nếu nhanh chóng đẩy lùi Bắc Kinh sẽ đạt được kết quả, vì chủ nghĩa tư bản nhà nước Trung Quốc đã yếu đi.
Logic có vẻ đơn giản : Trung Quốc tăng trưởng nhưng nhờ tín dụng, trợ giá, đánh cắp sở hữu trí tuệ, nếu bị đánh mạnh dễ bị suy sụp và giới cầm quyền sẽ phải nhượng bộ. Tuy nhiên theo tuần báo Anh, kinh tế Trung Quốc chống chọi với cuộc chiến thuế quan và virus corona tốt hơn dự báo, thị trường chứng khoán Thâm Quyến khởi sắc, và chương trình của Tập Cận Bình là một kiểu pha trộn giữa toàn trị, công nghệ và tính năng động.
Giai đoạn sắp tới của chủ nghĩa tư bản nhà nước Trung Quốc đang được tiến hành, được tờ báo đặt tên là « Xinomics ». Từ khi lên cầm quyền, mục tiêu của Tập Cận Bình là siết chặt móng vuốt của đảng, đè bẹp đối lập ở trong và ngoài nước. Chương trình kinh tế của ông được thiết kế để gia tăng sức mạnh Nhà nước, đối phó với các mối đe dọa : nợ công và tư đã lên đến 300% GDP.
« Xinomics » : Siết tín dụng, hành chính hiệu quả, xóa nhòa công tư
« Xinomics » gồm có ba yếu tố. Trước hết là kiểm tra chặt chẽ chu kỳ kinh doanh và cơ chế tín dụng : không còn cho vay bừa bãi, giảm nợ xấu. Ngược với thời kỳ khủng hoảng tài chính 2008-2009, số tiền bỏ ra để kích cầu trong dịch virus corona khoảng 5% GDP, chỉ bằng phân nửa Hoa Kỳ. Thứ hai là một hệ thống hành chính hiệu quả, các quy định được áp dụng cho toàn bộ nền kinh tế : giờ đây chỉ cần 9 ngày để thành lập công ty.
Thứ ba là xóa nhòa ranh giới giữa công ty quốc doanh và tư nhân. Doanh nghiệp nhà nước phải có lãi và thu hút các nhà đầu tư tư nhân, trong khi đó Nhà nước kiểm soát chặt công ty tư thông qua các tổ chức đảng. Những đơn vị nào hoạt động không tốt sẽ bị cho vào danh sách đen tín dụng. Và thay vì « Made in China 2025 », ông Tập nhắm vào những điểm yếu trong chuỗi cung ứng, cố tự cung tự cấp trong các công nghệ cốt lõi như chất bán dẫn và pin.
« Xinomics » có tác động tốt trước mắt : nợ nần bớt chồng chất, hai cú sốc thương chiến và đại dịch không dẫn đến khủng hoảng tài chính, hiệu năng khu vực công tăng lên và các nhà đầu tư bỏ tiền vào công nghệ mới. Tuy nhiên chỉ có thời gian mới mang lại câu trả lời thực sự. Trung Quốc hy vọng kế hoạch hóa tập trung vào công nghệ mới sẽ thúc đẩy sáng tạo, tuy nhiên lịch sử cho thấy thái độ cởi mở, tự do ngôn luận mới là những yếu tố chính.
Có một điều chắc chắn là khó thể hy vọng đối đầu sẽ dẫn đến việc Bắc Kinh xếp giáp quy hàng. Khác với Liên Xô cũ, nền kinh tế khổng lồ của Trung Quốc có liên quan đến tất cả mọi nơi. Hoa Kỳ và đồng minh cần phải chuẩn bị cho một cuộc chiến lâu dài hơn giữa các xã hội rộng mở và chủ nghĩa tư bản nhà nước Trung Quốc.
Theo RFI
