Karl Marx được coi là học giả có ảnh hưởng dẫu cho nhiều chính thể cộng sản vốn đi theo học thuyết của ông đến nay đã không còn tồn tại
Mấy tuần qua, trong khi chuẩn bị cho Đại hội XIII, cả hai nhân vật lãnh đạo tư tưởng chính trị của Đảng Cộng Sản Việt Nam (Đảng) là Nguyễn Phú Trọng và Võ Văn Thưởng đã nhiều lần muốn “làm sáng tỏ hơn” về tương lai Xã hội Chủ Nghĩa (XHCN) cho Việt Nam. Đây là một nỗi băn khoăn chính trị rất đáng chú ý.
Nhưng phản ứng lại điều nêu trên, phía ủng hộ Đảng CS VN chỉ tìm cách viết khẩu hiệu cho đúng tầm quán triệt nỗi băn khoăn từ lãnh đạo. Phe chống lại hoặc bất đồng với Đảng CS thì mỉa mai cho rằng cái gọi là “định hướng XHCN” chỉ là một hư tưởng hết thời - hay tệ hơn, nó là một con bài biện minh quyền lực giả dối.
Tôi nghĩ rằng cả hai phía cần nhìn lại vấn đề một cách cẩn trọng và nghiêm chỉnh hơn.
Xã hội Chủ nghĩa là gì? Ta hãy xem vì hệ tư tưởng XHCN là gì. Nhân loại đã vạch ra một con đường XHCN từ lâu – và nếu Việt Nam muốn học hỏi thì các bài học đã có sẵn từ kinh nghiệm chính trị và công quyền thế giới hiện nay. Đảng hãy nhìn qua Tây Âu, hay Hoa Kỳ, hay gần hơn là Singapore, Úc.
Ở những quốc gia đó, các cơ chế có tính chất 'xã hội chủ nghĩa' được thực hiện qua các định chế an sinh xã hội cũng như là thuế khóa nhằm mục đích nâng đỡ quần chúng cùng khổ và san bằng khoảng cách giàu nghèo giữa các giai tầng kinh tế. Chỉ có điều họ không dùng cụm từ XHCN mà thay vào đó là “tư bản trong lý tưởng xã hội – “socially-minded capitalism.” Khái niệm và hệ từ nầy gần giống như “kinh tế thị trường định hướng XHCN” ở Việt Nam hiện nay.
Vì thế, có thể nói rằng, lý tưởng chính trị và xã hội của Đảng CSVN hiện nay là một phiên bản sơ thảo từ các quốc gia nêu trên. Cái khác nhau thật ra chỉ là vấn đề ngôn từ. Thay vì “tư bản” thì ta dùng “thị trường”; thay vì “lý tưởng xã hội” thì ta dùng “định hướng XHCN.” Thành ra, nỗi băn khoăn của hai ông Trọng và Thưởng chỉ là một niềm thao thức mang bản sắc ngôn ngữ và khẩu hiệu – hơn là một bế tắc cơ bản về quyết sách vĩ mô cho quốc gia.
Nguồn hình ảnh, AFP
Chụp lại hình ảnh,
Hồ Chí Minh có vai trò to lớn trong lịch sử Việt Nam
Vậy, XHCN là gì? Là một định hướng quốc gia theo lý tưởng công bằng, dân sinh, thịnh vượng cho tất cả các tầng lớp xã hội. Nó muốn tạo một sân chơi bình đẳng cho cơ hội tiến thân, phát huy tiềm năng con người trên cơ bản công dân - đồng thời nó đặt ưu tiên thăng tiến cho tầng lớp cùng khổ, thiếu cơ hội, những thành phần bị áp chế dưới đáy tầng kinh tế xà xã hội.
Đồng lúc, XHCN chủ tâm mở rộng không gian và cơ hội cho thành phần năng động, ưu tú được phát huy cơ hội kinh tế của họ. Yếu tố quan trọng trong tiến trình nầy là sự chuyển giao và phân bổ cơ hội thăng tiến từ thượng tầng cấu trúc xuống dưới hạ tầng Nhân dân. Định chế thuế khóa và pháp luật kinh doanh và tài sản cũng như là giáo dục sẽ là cái chìa khóa quan trọng hàng đầu để quốc gia có thể tái phân phối quyền lợi và quyền hạn kinh tế một cách hiệu năng, tác động tích cực đến kinh tế thị trường – và mang tính thuyết phục trên bình diện chính trị.
Ở các quốc gia tư bản mang bản sắc XHCN đang làm những điều gì? Họ đánh thuế lũy tiến, từ lợi tức đến tài sản, theo tiêu chuẩn khả năng đóng thuế. Càng giàu có, thuế càng cao.
Bên cạnh là những định chế an sinh xã hội bảo đảm một đời sống kinh tế cơ bản cho người nghèo, người già, thất nghiệp, tàn tật, trẻ em. Theo đó là một hệ thống pháp luật cai chế lao động đủ nghiêm ngặt, cần thiết, nhưng không quá khắt khe – như công đoàn độc lập, mức lương tối thiểu, quy chế lao động trẻ em, số giờ lao động hàng tuần, bảo hiểm tai nạn nghề nghiệp, thất nghiệp, tiền nghỉ hưu.
Vì thế, tôi nghĩ không có gì là sai lầm, hay mơ hồ, hoặc hoang tưởng, khi Đảng CS VN nói họ đi theo lý tưởng hay Định hướng XHCN.
Khác biệt XHCN và Chủ nghĩa Cộng sản Marx-Lenin Tuy nhiên, Đảng CS VN cần phải phân biệt giữa XHCN và Chủ nghĩa Cộng sản Marx-Lenin. Mô hình này, được chíngh quyền Việt Nam từng làm kim chỉ nam chính trị gần thế kỷ qua, trong thực chất chỉ là một định chế quyền lực toàn trị. Tự bản sắc, CNCS Marx-Lenin là một sự phản bội, một cuộc đánh lận đầy vong bản đối với lý tưởng XHCN mà nhân loại cũng như Hồ Chí Minh và thế hệ chiến sĩ Cộng sản Việt Nam tiên phong đã từng theo đuổi (XHCN) từ suốt gần thế kỷ qua.
Quan sát những gì Đảng CSVN đang làm, chúng tôi thấy có những điều cần làm ngay cho đất nước.
Chụp lại hình ảnh,
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Việt Nam
Ở giai đoạn này, khi Đảng đang nhân danh toàn thể dân tộc Việt Nam trên bình diện chính trị và quyền lực nhằm theo đuổi lý tưởng XHCN, hãy và phải dứt khoát thực hiện những điều sau đây:
Tách rời lý tưởng và định hướng XHCN ra khỏi CNCS Mác-Lê. Đổi và lấy lại tên Đảng Lao Động Việt Nam. Hãy lấy lý tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho vấn đề độc lập quốc gia, nhu cầu an sinh, bình đẳng, công lý cho Dân tộc. Tức là hãy chủ trương rằng, CNCS theo mô thức Mác-Lê đã hoàn tất xong vai trò lịch sử của nó. Đã đến lúc, Đảng trở về trọn vẹn với Dân tộc qua lý tưởng Hồ Chí Minh để xếp chủ nghĩa Mác-Lê vào góc bảo tàng lịch sử của Đảng.
Thực hiện những định chế công lý và công bằng kinh tế và an sinh xã hội theo định hướng XHCN, bao gồm:
Phát động một cuộc cách mạng về quyền tư hữu. Xóa bỏ ngay định chế “sở hữu toàn dân” đối với đất đai vốn rất là bất công và vô lý hiện nay.
Cải tổ chế độ thuế khóa bất cập, phản lý tưởng XHCN hiện thời. Hãy đánh thuế lũy tiến vào giai tầng giàu có, lợi tức cao, nhất là giới kinh doanh bất động sản và các giới kinh tế ngoài biên chế tiền lương định kỳ như văn nghệ sĩ, thương gia, các công ty kinh doanh lợi nhuận lớn.
Đồng lúc cùng với chế độ tư hữu đất đai, hãy đánh thuế bất động sản – như tất cả các quốc gia Âu Mỹ đã làm lâu nay. Theo đó thì gia cư chính sẽ được miễn thuế đến một mức hợp lý – ví dụ, theo thời giá hiện nay, một tỷ đồng. Thuế bất động sản định kỳ hàng năm sẽ cung cấp ngân sách quốc gia đầy đủ cho nhu cầu quốc phòng, an sinh xã hội, xây dựng hạ tầng cơ sở, để trả lương cao hơn cho các ngành giáo dục, y tế, tư pháp, công an, quân đội nhằm giảm thiểu quốc nạn tham nhũng. Hãy nhìn vào hiện trạng giới chủ nhân bất động sản giàu có ở nước ta đóng rất ít – gần như không có - thuế nhà đất. Đó là một sự thể bất công và vô lý trầm trọng.
Ban hành những đạo luật - và đòi hỏi công an địa phương thực thi khẩn cấp – nhằm cai chế hiện tượng tội phạm đang đầy dẫy. Mặc dù luật pháp hiện hành có nhắm đến – nhưng trên nhiều bình diện xã hội, vẫn còn quá nhiều bất cập và vô lý. Từ vấn đề rượu bia, trộm chó, tạt axít, bạo hành gia đình, thả đinh trên xa lộ để hành nghề vá lốp xe, nạn trộm cướp - đồng thời phải bảo đảm quyền tự vệ tuyệt đối của chủ nhà. Ví dụ, nạn trộm chó, vốn là một tội đáng trừng phạt nhưng vì luật pháp rất nhẹ tay, chỉ phạt hành chánh, nên dân chúng phải ra tay bạo hành đến nỗi giết nhiều thủ phạm. Và còn rất nhiều vấn nạn xã hội khác đang đòi hỏi luật pháp nghiêm khắc, hiệu năng hơn.
Về mặt thể chế và tái tổ chức bộ máy, nhất định phải tinh giản và trong sạch hóa bộ máy công quyền. Tách rời bộ Công An ra làm hai: bộ Cảnh sát và bộ Nội An – nhằm giám sát lẫn nhau và tránh tình trạng mâu thuẫn quyền lợi hiện nay. Cải tổ toàn diện Bộ Tư pháp với tên mới là bộ Công Lý (Justice Ministry) theo tiêu chuẩn quốc tế nhằm nâng cao định chế, chất lượng nhân sự và quy trình pháp chế. Quy tụ các chuyên gia trong và ngoài nước nhằm cùng nhau phác họa một chiến lược Giáo dục mới cho quốc dân.
Nhưng để làm được cuộc lột xác đó, chính quyền cần một lời Tạ lỗi trước Nhân dân, mở lối cho Đồng thuận mới Trên bình diện tinh thần và tình nghĩa Dân tộc, tôi nghĩ vị Tổng bí thư Đảng hiện nay hãy chính thức tuyên bố xin lỗi Nhân dân Việt Nam về những sai lầm lớn mà Đảng này đã vấp phải trong quá khứ. Dù rằng lịch sử Đảng suốt gần thế kỷ qua đã thành công về phương diện độc lập và thống nhất quốc gia – nhưng trong quá trình theo đuổi chủ nghĩa Marx-Lenin đã phơi bày những khiếm khuyết trầm trọng. Đây là lúc mà Đảng đã nhận ra cái ưu, cái khuyết từ lịch sử để điều chỉnh lại hướng đi cho Đảng. Một lời tạ lỗi tới Nhân dân sẽ góp phần hàn gắn vết thương lịch sử, hóa giải hận thù, đoàn kết Quốc dân.
Từ niềm kiêu hãnh về quá khứ, Đảng phải tự chuyển mình nhằm cải tổ bản sắc quyền lực hiện tại. Hãy dứt khoát từ bỏ chủ nghĩa Marx-Lenin nhằm theo đuổi định hướng XHCN trong lý tưởng Dân tộc Hồ Chí Minh. Khi đó, Đảng CS VN sẽ vẫn có hy vọng quy tụ nhiều thành phần Nhân dân, trong và ngoài Đảng, quốc nội cũng như hải ngoại, cho một Đồng thuận Lịch sử mới.
Được vậy, Đảng sẽ không còn hồ nghi gì về tính khả thi về con đường XHCN cho một tương lai gần. Và nhân dân Việt Nam sẽ tán thán tinh thần can đảm lớn lao của Đảng trong ý chí cải tổ chính mình.
TS Nguyễn Hữu Liêm gửi tới Diễn đàn BBC từ San Jose, California
