Xe của lực lượng quân đội trên đường phố Sài Gòn. Photo: vov.vn

Hôm 26 tháng 7 năm 2021, UBND TP.HCM ra công văn số 2490/UBND-VX về tăng cường các biện pháp giảm mật độ lưu thông trên đường, xét theo đề nghị của Công an Thành phố tại Công văn số 2948/BC-CATP ngày 25 tháng 7 năm 2021.
Trước đó một ngày, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Thành Phong cho biết, thành phố sẽ thực hiện việc cấm người dân ra đường mỗi ngày theo khung giờ từ 6 giờ chiều đến 6 giờ sáng hôm sau, bắt đầu từ 26 tháng 7 năm 2021. Mặc dù trên thực tế, chính quyền thành phố thực hiện các biện pháp giới nghiêm nhưng ông Phong lại khẳng định: “Việc đó không đồng nghĩa là giới nghiêm, người dân không nên hiểu nhầm quy định này”.
Cùng ngày 26 tháng 7, Bộ Tư lệnh TP.HCM và Công an TP.HCM đồng loạt xuất quân phối hợp thực hiện nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát việc thực hiện các quy định về phòng chống dịch trên địa bàn thành phố trong thời gian giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 tăng cường. Hai lực lượng này tiến hành tuần tra kiểm soát ở các tuyến đường và chốt chặn tại 12 điểm chốt, trạm cửa ngõ và 90 chốt trong thành phố.
Rất nhiều công văn, chỉ thị liên tiếp được ban hành thời gian qua, siết chặt việc thực hiện Chỉ thị 16 trong dân với mục tiêu được nói là nhằm phong tỏa, kiềm chế tốc độ lây lan của dịch; giữ vững, mở rộng vùng an toàn và kiểm soát sự lây lan vùng nguy cơ cao.
Theo một số nhà quan sát, việc kiểm soát dịch bệnh thuộc quyền điều hành của Bộ y tế, nhưng công văn ban hành hôm 26 tháng 7 lại theo đề nghị của bên Công an là điều không bình thường. Một trung tá quân đội không muốn nêu tên vì lý do an toàn, nhận định về việc quân đội hỗ trợ công an kiểm soát dân thực hiện Chỉ thị 16:
“Vấn đề này không đơn thuần là dịch tễ mà là an ninh quốc phòng, vì văn bản được ban hành theo đề nghị của Công an Thành phố.
Đã là công an đề xuất thì đây là lý do an ninh quốc phòng. Nếu về dịch bệnh thì phải do bên y tế đề xuất chứ. Chắc họ linh cảm có liên quan tình hình Cuba, họ sợ bạo loạn. Mà đã là an ninh quốc phòng thì họ phải dùng quân đội, dùng bạo lực. Chống dịch thì phải dùng khoa học.”
Nhà báo Võ Văn Tạo nêu quan điểm của ông:
“Việc đưa quân đội ra kiểm soát thì mình hiểu là có khả năng họ dự kiến khi người dân bị phong tỏa mà không có những biện pháp tiếp tế, người dân thiếu thốn đến mức không chịu đựng nổi nữa thì họ không tuân thủ quy định nữa. Nếu xảy ra dây chuyền thì lúc đó công an không chống chọi nổi mà phải có quân đội.
Mình hiểu là họ lường khả năng đó, chứ thực ra quân đội hỗ trợ những việc về dân sự cũng không phải là hiếm. Ngay cả chuyện đến mùa vụ, khi người nông dân gặt lúa không kịp thì quân đội cũng có thể được huy động để giúp dân; hay khi lũ lụt cũng vậy. Chuyện đó là bình thường, nhưng trong trường hợp này thì rõ ràng có quân đội là đề phòng khả năng không kiểm soát nổi nếu chỉ có công an. Lúc đó sẽ rắc rối cho Nhà nước.”


Một chốt kiểm soát ở Sài Gòn hôm 21/7/2021. Reuters

Hôm 11 tháng 7 năm 2021, phẫn nộ trước tình trạng thiếu lương thực và giá cả sinh hoạt, thuốc men tăng kịch trần cũng như bất mãn về cách chính phủ đối phó đại dịch COVID-19, hàng ngàn người dân Cuba đã xuống đường biểu tình tại thủ đô Havana cùng một số thành phố khác. Những người biểu tình hô to “tự do” và “đả đảo chế độ độc tài”, biểu ngữ “nói không với cộng sản” kèm những lá cờ mang dòng chữ “chống cộng sản”.
Truyền thông Nhà nước Việt Nam lúc đó đưa tin rất dè dặt, không nói trực tiếp lý do người dân Cuba biểu tình, mà dẫn lời Chủ tịch nước này cáo buộc các lệnh cấm vận kinh tế kéo dài hàng chục năm của Mỹ đã gây ra tình trạng khó khăn và bất ổn cho đất nước khiến dân nổi dậy.
Tuy báo chí chính thống không đưa tin một cách rõ ràng nhưng trên mạng xã hội, hình ảnh biểu tình Cuba lan tràn và được cập nhật liên tục. Điều này có khiến chính quyền Việt Nam cảm thấy lo ngại?
Nhà báo Quang Hữu Minh, người quan sát tình hình thời cuộc trong và ngoài nước đánh giá:
“Tôi nghĩ họ đang lo ngại, bởi qua những động thái chống dịch cực đoan vừa qua, người dân trong nước bức xúc rất nhiều. Nhiều người dân đã chia sẻ những bức xúc của họ. Người ta nhìn thấy hết những trái khoáy nhưng vì sợ nên người ta không dám hành động thôi.
Tôi nghĩ người dân Việt Nam cũng từ từ giống người dân Cuba, nếu Chính phủ tiếp tục chống dịch bằng những chính sách không hợp lý kéo dài thì họ sẽ phản ứng. Cái lò xo càng nén thì khi bung ra nó càng mạnh.”
Theo Nhà nước Việt Nam, Quân đội nhân dân có chức năng, nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc; thực hiện công tác vận động, tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; lao động sản xuất, kết hợp quốc phòng với kinh tế -xã hội, tham gia phòng thủ dân sự, cùng toàn dân xây dựng đất nước; thực hiện nghĩa vụ quốc tế.
Hiện nay, tại TP.HCM, lực lượng quân đội đang tham gia kiểm soát người dân thực hiện Chỉ thị 16 tăng cường. Họ có quyền ra hiệu lệnh dừng người, phương tiện đang di chuyển trên đường, kiểm tra các thông tin để xác định thuộc đúng nhóm, diện người, phương tiện được phép hoạt động hay không. Họ cũng có quyền lập biên bản xử lý người vi phạm, đồng thời hỗ trợ trấn áp, xử lý các đối tượng bị cho là chống người thi hành công vụ, vi phạm pháp luật cũng như các loại tội phạm phát hiện trong quá trình tuần tra, chốt chặn, kiểm soát.
Hình ảnh quân đội trên đường phố như vậy cộng với lệnh giới nghiêm vào ban đêm khiến người người dân cảm thấy bất an, dù chính quyền ra sức thanh minh là không phải giới nghiêm.
Theo Luật Quốc phòng hiện hành của Việt Nam, lệnh giới nghiêm được ban bố trong trường hợp tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội tại một hoặc một số địa phương diễn biến phức tạp đe dọa gây mất ổn định nghiêm trọng và được công bố liên tục trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Theo RFA