*Sa lầy ở Kyiv, tương lai nào cho Sa hoàng Putin?
Cuộc chiến xâm lược Ukraine của Putin đã gần qua hai tuần lễ, đó hoàn toàn là điều mà ông ta không muốn. Nếu nhìn vào tương quan lực lượng giữa hai bên, sự khác biệt là quá lớn giữa đội quân xâm lược của Putin và lực lượng vũ trang Ukraine. Những tưởng “gấu Nga” sẽ “ăn tươi nuốt sống” một Ukraine nhỏ bé với lực lượng vũ trang hạn chế, chưa bằng 1/10 lực lượng mà Nga huy động. Thế nhưng, đội quân hùng hậu mang danh là cường quốc quân sự chỉ sau Mỹ đã trình diễn khả năng kém cỏi hơn nhiều so với những lời quảng cáo của giới chức Kremlin. Kế hoạch đánh chiếm Ukraine trong 72 h của Putin hoàn toàn phá sản và Nga đã sa lầy trong một cuộc chiến không thể chiến thắng.
Putin đã không đánh giá và lường trước được phản ứng của Tây Phương. Sau hai cuộc xâm lược Nam Ossetia, Gruzia năm 2008 và Crimea, Ukraine năm 2014 mà không chịu sự trừng phạt nào đáng kể, ông ta tin rằng EU và Hoa Kỳ cũng sẽ không thể làm gì hơn. EU cần khí đốt của Nga cũng như sức mạnh quân sự vượt trội của Nga ở Châu Âu sẽ khiến EU phải né tránh một cuộc cuộc đối đầu. Chiến lược xoay trục về Châu Á Ấn Độ Thái Bình Dương của Mỹ từ thời Obama tới nay cũng như sự suy yếu của quyền lực Mỹ – đồng minh của Liên Âu - sẽ khiến cho EU sẽ phải nhượng bộ trước một sự đã rồi ở Ukraine…?
Thế nhưng, điều khiến Putin bất ngờ nhất chính là tinh thần quả cảm và đoàn kết của người dân Ukraine dưới sự lãnh đạo tài giỏi và kiên định của tổng thống Zelensky – người mà mới đây truyền thông Nga chế giễu ông là “thằng hề”. Nhưng người đàn ông 44 tuổi xuất thân từ một diễn viên hài đó đã minh chứng những phẩm chất lãnh đạo tuyệt vời và là hiện thân của chủ nghĩa anh hùng đáng khâm phục. Các lực lượng vũ trang Ukraine đã chiến đấu với một ý chí ngoan cường, chiến thuật hợp lý và khả năng tác chiến hiệu quả, tái hiện thảm họa quân sự của Nga giống như ở Grozny, Caucasus 1994-1995.
Cuộc chiến kéo dài tới ngày thứ 14 và tổn thất về phía quân Nga vượt xa mọi dự đoán ban đầu. Trên mạng xã hội lan truyền những hình ảnh hàng đoàn xe tăng, thiết giáp bị thiêu rụi hoặc bỏ không trên đường hành quân, thậm chí vũ khí trên xe để lại nguyên vẹn. Nhiều khả năng những người lính đã bỏ mặc phương tiện và rời đi. Mặc dù vượt trội về quân số và khí tài, nhưng chất lượng hiệp đồng, chỉ huy tác chiến của quân đội Nga khá hạn chế, chịu thương vong lớn. Thậm chí, những tướng lĩnh cao cấp chỉ huy cấp quân khu, từng trải qua lò lửa Chechnya như tướng Andrei Sukhovetsky – phó chỉ huy quân đoàn 41, Gerasimov – tham mưu trưởng quân khu trung tâm, kiêm phó chỉ huy thứ nhất quân đoàn 41, đại tá Vladimir Zhoga - thủ lãnh tiểu đoàn khét tiếng Sparta đều đã tử thương… Rõ ràng, khí tài Nga, chiến lược chiến tranh kiểu Nga…bộc lộ nhiều hạn chế và thông tin tình báo phía Nga đã bị rò rỉ nghiêm trọng. Chưa kể đến yếu tố tinh thần chiến đấu rất kém của quân Nga. Putin hiểu rõ điều đó và xử dụng đến những đội quân khát máu từ Chechnya cho các trận đánh khốc liệt nhất, khoét sâu vào hận thù về chủng tộc.
Ngày 2.3.2022, Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc tổ chức kỳ họp khẩn cấp về tình hình Ukraine và đã thống nhất nghị quyết yêu cầu Nga ngay lập tức chấm dứt chiến dịch quân sự và “rút toàn bộ lực lượng vô điều kiện” khỏi lãnh thổ Ukraine trong biên giới được quốc tế công nhận đã được thông qua. Kết quả là 141/193 nước bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết, 5 nước bỏ phiếu chống gồm Nga, Belarus, Bắc Triều Tiên, Syria và Eritrea.
Trong 35 nước bỏ phiếu trắng có Ấn Độ, Pakistan, Trung Quốc và Việt Nam. Nghị quyết thể hiện rất rõ ràng: Cuộc xâm lược của Putin là phi nghĩa. Dù Putin chiếm được Ukraine với các giá bằng “núi xương, sông máu” thì sự sụp đổ của kinh tế và chính trị Nga trên trường quốc tế báo trước kết cục tồi tệ cho Sa hoàng Nga và thể chế toàn trị hậu Cộng sản kiểu Nga.
*Cuộc chiến không thể thắng!
Với chiến phí cho cuộc xâm lược Ukraine có thể lên tới hàng tỷ Mỹ kim mỗi ngày theo như một sỹ quan tình báo MI6 mới đây ước tính, thì nền kinh tế Nga – vốn dĩ đã èo uột, chìm trong nợ nần, lạm phát hai con số từ nhiều năm qua – không thể duy trì lâu dài phí tổn khổng lồ như vậy. Chưa kể đến những đòn trừng phạt toàn diện về kinh tế, tài chính, ngân hàng, thương mại…mà Hoa Kỳ và liên minh Âu Châu đồng lòng xiết chặt khiến kinh tế Nga tê liệt và nhanh chóng đi đến sụp đổ. Tại thị trường nước ngoài ngày 3/3/2022, tỉ giá hối đoái là 110 rúp/USD, giảm 9,1% trong một ngày. Dân Nga ùn ùn đi rút tiền mua ngoại tệ và vật giá leo thang không kiểm soát. Sự hỗn loạn tới mức Ngân hàng Nga cấm người dân rút ngoại tệ khi viễn cảnh vỡ nợ đã cận kề. Sự sụp đổ đã báo trước và việc phục hồi là một quá trình lâu dài, phụ thuộc nhiều yếu tố đa phương, phức tạp. Nó vượt qua ngưỡng chịu đựng của nền kinh tế Nga.
Putin đưa ra con bài răn đe hạt nhân để ngăn cản Phương Tây can thiệp sâu vào Ukraine cũng như đã sử dụng đến những chiêu thức nguy hiểm như việc tấn công vào nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia có thể khiến hàng triệu người mất mạng và phơi nhiễm phóng xạ. Điều đó cho thấy các giải pháp để kiếm tìm một chiến thắng quân sự nhanh chóng đã hoàn toàn bế tắc. Sa lầy ở cuộc chiến này càng lâu, rủi ro chính trị cho thế chế của Putin càng lớn. Với những gì đã xảy ra ở Gruzia, Nam Ossetia, ở Chechnya, Syria, Crimea và giờ đây là cuộc chiến tranh xâm lược một quốc gia có chủ quyền, độc lập khiến Liên Âu, Hoa Kỳ không thể tiếp tục theo đuổi các chính sách ngoại giao đơn thuần và ngồi nhìn Putin tái hiện lại một Liên Xô trong quá khứ.
EU trước mắt có thể sẽ phải đối diện với những mùa đông lạnh giá khi không có khí đốt của Nga, lương thực khan hiếm khi vựa lúa mì đang cung cấp 60% nhu cầu của Châu Âu ở Ukraine bị tàn phá, vật giá leo thang khiến kế hoạch phục hồi kinh tế sẽ phá sản…Nhưng không có lựa chọn nào khác vì nếu để “gấu Nga” nuốt trọn Ukraine thì sẽ là một cuộc khủng hoảng địa chính trị toàn cầu. EU sẽ phải cùng lúc đối diện với hai thế lực to lớn, vừa hung bạo vừa thâm hiểm là Nga và Trung Quốc. Ukraine giữ vai trò quan trọng trong thế cân bằng quyền lực ở Châu Âu. Nếu Ukraine bị Nga thâu tóm, sẽ lần lượt Moldova, Gruzia, Balan, Rumani… chịu chung số phận.
Putin, người cai trị nước Nga đã 2 thập kỷ, yếu tố lịch sử hỗn loạn đã khiến ông ta theo đuổi triệt để chủ nghĩa chuyên quyền. Khi những triết thuyết Maxism bị đem vứt bỏ, những lãnh đạo của nước Nga quay trở lại theo đuổi chủ thuyết Á – Âu từ thế kỷ 19, yêu thích luận thuyết của Karl Haushofer, Mahan, Mackinder… Nhưng ám ảnh địa chính trị và tham vọng của Putin thiếu các yếu tố cố kết quan trọng. Ông ta không có chút chính danh và tư tưởng nào để biện minh về mặt đạo đức cho việc bành trướng và các cuộc xâm lược. Cũng như một nước Nga ngày càng lún sâu vào khủng hoảng kinh tế xã hội với những lỗi hệ thống trong thiết chế lỗi thời không thể đảm bảo cho những cuộc phiêu lưu quyền lực mới của Sa hoàng. Đó đơn giản là những cuộc chiến tranh không bao giờ kết thúc và được Sa hoàng Putin sử dụng như những công cụ duy trì quyền lực cai trị của ông ta.
*Tập Cận Bình “tọa sơn quan hổ đấu”, âm thầm “ngư ông đắc lợi”?
Ở nửa kia phía Đông của đại lục Á Âu, Tập Cận Bình lặng lẽ quan sát diễn biến cuộc chiến ở Ukraine. Trung Quốc bỏ phiếu trắng tại LHQ, hẳn nhiên rồi. Ukraine là đối tác làm ăn quan trọng của Trung Quốc ở thị trường các nước Đông Âu cũ, là cửa ngõ vào Châu Âu. Nền công nghiệp quốc phòng, luyện kim, cơ khí chế tạo của Ukraine…tất cả đều trong tầm ngắm và sự thèm khát của Bắc Kinh. Con tàu Liêu Ninh được dựng lại trên cái chiếc xác tàu sân bay cũ Ukraine đem bán đồng nát, động cơ phản lực, trực thăng, tàu chiến…đều sản xuất tại Ukraine. Các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư rất mạnh ở thị trường này.
Nếu Nga “nuốt” được Ukraine, Châu Âu sẽ đối diện với một tương lai u ám và người thiệt hại không kém phần là Trung Quốc. Nhưng Tập Cận Bình và những học trò ưu tú của Tôn Tử chắn chắn nhìn ra một điều dù Nga có thắng một trận đánh nhưng sẽ thua cả cuộc chiến với Châu Âu và thế giới Phương Tây. Sự sụp đổ kinh tế, cô lập về chính trị của Nga sẽ là một cơ hội tuyệt vời để Trung Quốc thâu tóm vùng Trung Á, Viễn Đông và Sibir giàu có tài nguyên dễ dàng. Nga sẽ cần Trung Quốc hơn bao giờ hết, phụ thuộc Trung Quốc hơn bao giờ hết. Trước mắt, Trung Quốc bị thiệt hại ở Ukraine cũng như thị trường quan trọng là Châu Âu, nhưng rốt cuộc sẽ thu lợi lớn sau đó, từ sự suy yếu của Nga bằng việc thao túng kinh tế và kiểm soát tài nguyên của Nga. Nên chẳng việc gì mà không thưởng trà và đợi lúc “đục nước thả câu, ngư ông đắc lợi”.
Truyền thông Trung Quốc đang thay đổi giọng điệu theo từng giờ, đúng nghĩa “gió chiều nào, theo chiều đó”. Bắc Kinh lặng lẽ lánh xa anh bạn gấu Nga hung hăng để tránh bị vạ lây bởi lệnh trừng phạt kinh tế của Tây Phương, nhỏ nhẹ hơn về vấn đề Đài Loan, nhưng liên tục tập trận sát bờ biển Việt Nam. Đã có một sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận các vấn đề liên quan tới Đông Nam Á và đặc biệt là Đài Loan. Đài loan không phải là Ukraine. Hòn đảo này có những nền tảng chính trị, địa lý, quân sự…đặc biệt và sự ủng hộ nhiệt thành của một đồng minh Châu Á hùng mạnh là Nhật Bản, hiệp định bảo vệ của Hoa Kỳ trong trường hợp bị Trung Quốc xâm lược năm 1997 vẫn còn nguyên giá trị. Về mặt địa chính trị, đây là cửa ngõ rộng 400 km bờ biển Nam Trung Hoa xuống biển Đông, là chốt chặn chiến lược thuộc chuỗi đảo thứ 1 từ Nhật Bản xuống Đông Nam Á. Nếu Hoa Kỳ để mất Đài Loan, có nghĩa sẽ mất luôn Biển Đông. Nên QUAD không thể mất Đài Loan. Nhưng với Ukraine, đó là câu chuyện khác. Một đại lục Á – Âu rối ren và nhiều biến động cuốn cả EU và Nga, Trung Quốc vào khó khăn, vậy thì ai sẽ là người được hưởng lợi đây?
Chắc chắn, không chỉ có mỗi Tập Cận Bình đang lặng lẽ “tọa sơn quan hổ đấu” để đợi “ngư ông đắc lợi” trong cuộc chiến phi nhân ở Ukraine. Người dân Ukraine và cả người dân Nga đang là nạn nhân của một bàn cờ chính trị toàn cầu vô lương và tàn nhẫn.
Xin nguyện cầu cho Ukraine và những người con trai, con gái đang chiến đấu để bảo về quê hương vì đây là cuộc chiến không chỉ của Ukraine, đây là cuộc chiến của những con người nhỏ bé nhưng anh dũng, bảo vệ tôn nghiêm, Nhân phẩm, Dân tộc và Tổ quốc. Họ cũng đang chiến đấu cho hòa bình và tự do của chính chúng ta.
Anh Chi - Tâm Thức Việt TTV
