Cảnh sát lục soát nhà nghi can xả súng tại siêu thị ở Buffalo, 14 tháng Năm.
Payton Gendron chỉ tìm giết người da đen, nhưng các nhóm kỳ thị chủng tộc, đề cao “Da trắng Thượng đẳng” cũng không coi bất cứ người da màu nào là đáng sống ngang hàng với họ.
Một thanh niên 18 tuổi bắn chết 10 người tại một siêu thị trong khu vực người da đen ở Buffalo, New York. Trong cùng một cuối tuần giữa tháng Năm, hai người bị giết và ba người bị thương tại một chợ trời ở Harris County, Texas. Tại Orange County, California, 5 người bị thương và một người chết trong một nhà thờ. Tại một sân chơi bóng rổ ở Milwaukee, 21 người bị thương trong một cuộc đấu súng.
Payton Gendron, người bị bắt giữ sau vụ thảm sát ở thành phố Buffalo còn để lại những ghi chú trên mạng dài hơn 600 trang cho thấy anh ta đã chú ý đến ba địa điểm để chọn với mục đích “bắn hết bọn da đen” (shoot all blacks). Gendron vẽ đường đi tới từng địa điểm, tính toán thời gian cần thiết cho công tác bắn giết hơn ba chục người.
Buffalo là một thành phố phân cách chủng tộc, đứng hàng thứ bảy ở Mỹ, theo tài liệu của cơ quan nghiên cứu Brookings Institution. Người da trắng phần lớn ở phía Tây, phía thác Niagara, với những công viên xanh, các con đường lớn phẳng phiu, trồng cây. Người da đen phần lớn ở phía Đông, mặt đường gồ ghề, ít trồng cây, nhiều lô đất để trống và các cửa tiệm đóng kín bằng ván gỗ. Theo một nghiên cứu của Đại học University of Buffalo thì lợi tức gia đình bậc trung (median household income) năm 2019 của người da đen ở Buffalo là $28,320 đô la, của người da trắng là $49,156. Tỷ số người da đen được xếp hạng “nghèo” lên tới 31 phần trăm, người da trắng là 9 phần trăm.
Tháng 11 năm ngoái Gendron đã đăng trên mạng Discord bản tuyên bố của Brenton Tarrant, người tấn công hai nhà thờ Hồi Giáo ở New Zealand vào năm 2019. Anh ta báo trước “một biến cố kiểu Brenton Tarrant sắp xảy ra” trên mạng “4chan” là nơi trao đổi ý kiến được những người da trắng cực đoan sử dụng. Ngày 5 tháng 12, Gendron ghi trong nhật ký rằng đã đến lúc “hành động” đối với các chủng tộc hạ đẳng (inferior races). Anh ta viết: “Tôi sẽ đánh “bọn thay thế” (replacers) và sẽ quay phim cuộc tấn công này.”
Gendron đã quyết định phải giết những người gọi là “replacers, bọn thay thế.” Từ này xuất phát từ thuyết “Cuộc Thay thế Vĩ đại, The Great Replacement” được truyền bá trong đám kỳ thị chủng tộc khắp thế giới. Trong một tài liệu khác dài 180 trang được viết hai ngày trước khi đi bắn giết, Gendron đã nhắc tới lý thuyết này, nói rằng những người “không trắng” đang được đưa vào nước Mỹ để thay thế các người Mỹ da trắng. Cuối cùng anh ta chọn siêu thị “Tops,” ở cách nhà hơn 200 dặm.
Ngày 8 tháng Ba, Gendron đến quan sát siêu thị Tops, nhận xét và ghi lại, coi có bao nhiêu người bảo vệ, họ mang súng gì. Anh ta đếm được 53 người da đen, 6 người da trắng, hai nhân viên an ninh da đen mang súng Glock. Anh ta còn tự hỏi tại sao nhân viên Điều tra Liên bang (FBI) không theo dõi hay ngăn cản mình; ngày 28 tháng Tư còn đoán rằng “chắc họ cũng muốn chuyện này (bắn người da đen) xảy ra.”
“Cuộc Thay thế Vĩ đại, The Great Replacement” là một lý thuyết bắt nguồn từ cuốn sách “Làn sóng Người Da Màu đang lên chống Người Da Trắng Thượng Đẳng” (The Rising Tide of Colour against White World-Supremacy” của Lothrop Stoddard, một người công khai tỏ lòng ngưỡng mộ Adolf Hitler. Stoddard nói rằng tất cả các tiến bộ của loài người là do công của giống người “da trắng phương Bắc” ở Âu châu; và các chủng tộc “da màu” thấp kém đang sinh đẻ thật nhiều để thay thế họ.
Theo tuần báo Economist, lý thuyết “The Great Replacement” mô tả một “âm mưu của người Do Thái” tìm cách đưa các giống da màu vào các nước da trắng khắp thế giới để thay thế họ; vì dân da không trắng thấp kém nên “ngoan ngoãn dễ bảo” hơn. Ở Pháp, ứng cử viên tổng thống hụt Eric Zemmour nói rằng “nền văn minh Hồi Giáo đang thay thế những người theo truyền thống Thiên Chúa Giáo và Hy-La (Christian, Greco-Roman civilisation). Năm 2011 Renaud Camus đã xuất bản cuốn sách tố cáo dân Hồi Giáo đang xâm nhập nước Pháp để “thay thế” người da trắng. Ở Mỹ, nhà bình luận nổi tiếng Tucker Carlson trên Fox News cũng tố cáo chính quyền hiện tại đang muốn “thay thế người Mỹ” bằng “các cử tri di dân dễ bảo hơn” từ các nước nghèo (more obedient voters from the third world).
Những lý thuyết như “Cuộc Thay thế Vĩ đại” chỉ ảnh hưởng đến một thiểu số, một đám người quá khích rất nhỏ trong xã hội Âu Mỹ. Chỉ có một điểm đặc biệt ở nước Mỹ, là bọn người quá khích này có quyền mua súng. Mua súng cũ dễ dàng như đi mua xe. Theo thống kê của CDC trong chính phủ Mỹ, số người chết vì súng trong năm 2020 đã lên con số cao nhất chưa từng thấy. Số người tự tử bằng súng cũng tăng 35 phần trăm. Anh Gendron đã thăm 6 tiệm bán súng 15 lần từ tháng 12 đến giữa tháng Giêng 2022, mua một khẩu súng tự động Mossberg 500. Năm 16 tuổi Gendron đã được ông bố tặng một khẩu súng săn làm quà Giáng Sinh.
Payton Gendron chỉ tìm giết người da đen, nhưng các nhóm kỳ thị chủng tộc, đề cao “Da trắng Thượng đẳng” cũng không coi bất cứ người da màu nào là đáng sống ngang hàng với họ.
Ngày 11 tháng Năm vừa rồi, một người đàn ông 36 tuổi bước vào tiệm hớt tóc trong khu Koreatown ở Dallas, Texas, bắn bị thương ba phụ nữ gốc Hàn Quốc. Cảnh sát Dallas thấy nghi can dùng một chiếc xe màu đỏ đã xuất hiện tại hai vụ bắn khác nhắm vào các cơ sở thương mại của người gốc Á châu. Chúng ta nhớ lại một vụ tương tự ở Atlanta năm ngoái, sáu trong tám nạn nhân là các phụ nữ gốc Hoa. Một chủ tiệm người Việt ở Texas cũng từng bị bọn kỳ thị chủng tộc viết lời đe dọa, ra lệnh “cút về nước.”
Từ khi có bệnh dịch Covid, theo FBI, số các tội ác nhắm vào người Á châu đã tăng lên. Từ tháng Ba năm 2020 đến tháng 12 năm 2021 đã xảy ra 11,000 vụ, theo nhóm “Stop AAPI Hate.” Đa số nạn nhân là phụ nữ.
Mỗi lần diễn ra một tội ác mang tính chất kỳ thị chủng tộc như ở Buffalo, chúng ta lại nhớ rằng tất cả mọi người đều phải góp sức bảo vệ công lý, tranh đấu cho một xã hội hòa hợp và bình đẳng.
Ngô Nhân Dụng (VOA)
