Bà Pélissand bước vào phòng khách, cô con gái của bà ngồi chơi dương cầm từ nãy giờ. Bà đi chầm chậm lặng lẽ, trên tay là một giỏ đầy những cuộn len và vớ phải khâu mạng lại; bà đi vòng quanh căn phòng, rồi đi vòng nữa và đứng trước chiếc ghế bành làm như bà muốn ngồi xuống, nhưng rồi bà quay lưng lại với con và ngồi bên cạnh chiếc đàn.



Ngay lúc đó, Marie Pélissand ngừng đàn. Cô biết là mẹ không thích nghe nhạc và cảm thấy tiếc rằng mình chưa thể đàn xong khúc nhạc yêu thích của mình; cô xoay mình trên chiếc ghế tròn và lật nhanh những tạp chí trên bàn.



Đôi tay bà Pélissand giữ chặt giỏ đan trên chân mình, mắt không nhìn con, rồi nói:



– Marie con, con có thể tiếp tục đàn nữa đi con à...



Marie ngước nhìn mẹ mình. Đôi mắt cô mở to lộ vẻ ngạc nhiên, có vẻ như muốn nói: "Ôi, mẹ mình bị gì vầy nè trời?"



Mà thật vậy, mấy ngày nay bà thay đổi thật nhiều. Từ xưa đến giờ bà không khi nào bước vô phòng khách trong khi con gái đang ngồi đàn. Bà cũng ghét cay ghét đắng nghề giáo viên của Marie, và không thể chịu nổi khi cô miệt mài bao nhiêu giờ cho công việc ấy. Vậy mà từ mấy ngày vừa qua, bà vẫn quanh quẩn trong phòng ăn khi Marie đang chấm bài vở cho học sinh. Và chiều tối hôm qua bà còn đến ngồi thật gần con gái và nhiều lần Marie nhìn thấy mẹ mình ngẩng đầu lên, mở miệng ra như thể bà đang tính nói điều gì, nhưng rồi cứ sau mỗi lần như thế bà lại cúi đầu xuống, vẻ thật bối rối

.

Marie không dám lướt phím đàn trở lại, nhưng mẹ cô lặp lại lần nữa, cũng cùng giọng như lúc nãy:



– Marie, con có thể tiếp tục đàn đi con ạ.



Marie liền trở lại ngồi ở ghế trước cây đàn, nhưng đôi tay nàng không cảm thấy tự tin như lúc nãy và khúc nhạc yêu thích của nàng đang chơi dang dở không làm cho nàng hứng thú nữa. Nàng lén nhìn mẹ mình. Đôi mắt bà Pélissand nhìn chăm vào tấm thảm, đôi tay bà như thể đang bám thật chặt vào cái giỏ đựng vớ cũ.



Có một lúc, Marie nhìn thấy thật rõ rằng bà đang mở miệng để nói điều gì, nên ngưng đàn và hỏi mẹ:



– Mẹ ơi, mẹ nói đi, có chuyện gì vậy mẹ?



Đôi mắt bà lộ vẻ xúc động. Bà đưa tay ra làm như muốn gạt câu hỏi đi, bà đứng lên rồi lại vội vàng ngồi xuống; và rồi, trong một thoáng, bỗng nhiên, nhìn thẳng vào đôi mắt của con, bà nói rất nhanh:



– Mẹ có chuyện gì ư? Đây nè: mẹ muốn tái giá.

Marie tưởng rằng bà đang nói đùa. Cô bèn ngả người ra sau và cười rú lên; nhưng bà Pélissand chụp cánh tay cô và nói bằng một giọng xẵng:



– Mẹ chẳng thấy có gì buồn cười cả.



Marie liền ngưng, không cười nữa cũng như đã không đàn nữa. Bỗng dưng cô hiểu rằng mẹ mình đang nói sự thật và cô cảm thấy vô cùng sững sờ. Cô lại nhìn mẹ mình lần nữa. Cô thấy mái tóc mẹ gần như bạc trắng đang phồng lên ở thái dương, cô nhìn thấy gương mặt mẹ đầy nếp nhăn, đôi vai trở nên lụ khụ, đôi tay thì xương xẩu, nên cô không thế nào nín cười được:



– Nhưng mà mẹ ơi, mẹ đã năm mươi tám tuổi rồi cơ đấy!



– Đúng thế, bà Pélissand trả lời con. Rồi sao nào?



Sao nào? Sau đó thì sao? Marie không biết phải nói gì, mắt cô bỗng đẫm lệ, nhưng rồi cô lại nói tiếp:



– Còn con thì sao hả mẹ?



Bà Pélissand ngồi lùi ra sau; đôi mắt bà trở nên lạnh lùng như thể bà đang trả thù một sự việc ác hiểm nào đó, và trả lời:



– Con của mẹ ấy ư? Con đã đủ lớn tuổi để sống một mình rồi kia mà.



Rồi vừa vỗ vào những đôi vớ trong giỏ, bà vừa nói tiếp:



– Lúc nãy con trách mẹ đã năm mười tám tuổi, con có vẻ như đang quên rằng mình cũng vừa tròn ba mươi bảy đấy.



– Thưa Mẹ, con không quên đâu ạ, Marie nói, nhưng...



– Nhưng sao? Bà Pélissand hỏi.



–Thưa mẹ, Marie trả lời, con chỉ nghĩ là mẹ luôn ngăn cản không cho con lập gia đình bởi vì mẹ không muốn sống một mình, nhưng ngày hôm nay chính mẹ là người nói đến việc mẹ sẽ rời xa con.

Bà Pélissand lặng im, không nói, và Marie thì không dám trình bày với mẹ tất cả những gì chất chứa trong lòng mình. Nhưng rồi khi mọi việc trở nên im lặng rất lâu sau đó, Marie đâm ra ngờ vực. Việc đám cưới của mẹ bỗng dưng trở nên quá sức bất khả thi và bây giờ nếu như cô không còn muốn cười như vài phút trước đây, cô bỗng cảm thấy rất muốn chế nhạo, khi nhớ ra rằng trong số những người đàn ông lớn tuổi mà cô biết, không có ai còn độc thân cả.



Cô đứng dậy, đến quỳ trước mặt mẹ, như thỉnh thoảng cô vẫn làm và nhỏ nhẹ nói với mẹ:



– Mẹ thân yêu của con. Ý tưởng về vụ đám cưới đó là mẹ chỉ muốn dọa con thôi phải không mẹ, mẹ chỉ nói đùa chơi thôi phải không mẹ?





Khi thấy bà Pélissand vẫn im lặng, cô trở nên dạn dĩ hơn và gần như muốn chọc ghẹo cho vui, cô hỏi:



– Mẹ ạ, mẹ nói cho con mẹ sẽ tìm được một người chồng ở đâu mẹ?



Ba Pélissand liền đứng bật dậy và trả lời bằng một giọng đầy tự ái:



– Có sẵn rồi con à, mẹ sẽ cưới ông Tardi.



Rồi liền sau đó bà lại giải thích:



– Con có nhớ người thanh niên đã hỏi cưới mẹ khi mẹ mười lăm tuổi và ông bà ngoại đã từ chối vì lúc đó ông ấy chưa được hai mươi.



Marie gật đầu để mẹ biết rằng cô vẫn còn nhớ câu chuyện mà mẹ đã kể cho cô nghe.



– Ông ấy cũng đã có gia đình, nhưng vẫn một mực yêu mẹ. Vợ ông ấy đã qua đời cách đây ba tháng và tuần trước ông lại đến hỏi cưới mẹ.



Sau khi ngưng lại một lúc, bà lại nói:



– Ông ấy đang sống ở một thành phố miền Nam và mẹ sẽ đến với ông ấy.



Marie đứng dậy, đi vài bước, rồi lại đến tựa vào cái đàn, nói một cách nghiêm trọng:



– Đâu phải bởi vì ông ấy đến hỏi cưới là mẹ phải buộc phải chấp nhận.



Bà Pélissand dang cánh tay ra, nhưng Marie lại tiếp:



– Trước đây, mỗi khi có người đến hỏi cưới con thì mẹ đã cấm không cho con nhận lời...



Bà Pélissand cúi đầu xuống.



– ... Rồi khi con muốn cưới anh Julien mà con rất yêu, mẹ cũng đã cản con, nói rằng bổn phận của con là không được để mẹ một mình. Mẹ nói là khi ba con mất, mẹ con mình đã lâm vào cảnh túng quẫn. Thế là con phải tất bật đi làm và đã từ chối hạnh phúc, bây giờ con biết là Julien đã chán nản, không chờ đợi được nữa và đã cưới cô gái khác. Rồi mẹ lại cho con biết là mẹ sẽ rời xa con để cưới một người đàn ông mà mẹ chưa bao giờ yêu, ông ấy là một người xa lạ với mẹ từ bao nhiêu chục năm nay rồi kia mà.



Bà Pélissand cúi đầu xuống thấp đến nỗi tưởng như cái trán của bà sắp chạm vào phần ngực, chỉ thấy cái gáy của bà nhô lên. Marie ngừng nói, đợi mẹ sẽ trả lời. Nhưng bà Pélissand vẫn cúi đầu và có vẻ ngang bướng. Marie lại tiếp:

– Mẹ này, con đã làm tròn bổn phận của con khi con vẫn ở bên mẹ, thế thì mẹ có làm trách nhiệm của mẹ và từ chối cuộc hôn nhân ấy để không bỏ con ở một mình cô đơn chứ? Mẹ nói đi mẹ, mẹ trả lời con đi!



Bà mẹ nhìn con gái và bỗng dưng nói xẵng giọng:



– Mẹ sẽ kết hôn với người ấy vì mẹ không muốn sống với con nữa.



Marie mở tròn mắt và áp mặt của mình gần sát với mẹ:



– Tại sao vậy mẹ? Mẹ trách con điều gì?



– Rất nhiều.



– Mẹ nói đi.



Bà lại trả lời vẻ bướng bỉnh:



– Con thông minh và tài giỏi khéo léo hơn mẹ. Con ngồi đó mơ mộng hàng giờ mà không nói gì, rồi khi bạn bè đến chơi, lúc nào con cũng nói chuyện với bọn đàn ông, mà mẹ không hề hiểu những gì con nói với họ. Con là người chọn sách cho mẹ đọc, rồi khi mẹ muốn đọc sách của con thì trong ấy toàn là những điều mẹ không biết ất giáp chi cả. Chính con là người chọn màu áo của mẹ, hình dáng mũ nón của mẹ. Chính con là người làm ra tiền để nuôi mẹ, rồi khi mẹ muốn ra lệnh cho người giúp việc thì họ chỉ tuân theo sau khi con đã đồng ý.



Giọng bà trở nên chua chát đau đớn:



– Ở đây, tất cả mọi việc bây giờ đã thay đổi, con đã là người mẹ và mẹ thành con gái. Nhiều lúc mẹ rất sợ bị la rầy và dù con rất dịu dàng và tốt bụng, mẹ cũng cảm thấy rất ngại khi con nhìn mẹ.



Một không khí im lặng bao trùm căn phòng. Bàn tay đặt trên phím đàn, Marie suy nghĩ mông lung.

Bà Pélissand nhẹ nhàng thổn thức, rồi rụt rè nói với con gái:



– Con cho phép mẹ cưới ông Tardi nhé con.



Marie liền ôm choàng lấy mẹ, và sau khi lau nước mắt cho bà, cô âu yếm hôn vào trán mẹ và nói:



– Mẹ ơi, thế thì mẹ cưới ông Tardi đi mẹ, ít ra một trong hai chúng ta cũng có người được hạnh phúc, mẹ của con ạ.


Sylva Clapin
Tháilan dịch