Các chiến binh Ukraina sau khi tái chiếm Lyman, ảnh từ mạng xã hội ngày 01/10/2022. Oleksiy Biloshytskyi via REUTERS - OLEKSIY BILOSHYTSKYI

Người dân Nga chẳng mất mát gì nếu Putin thua trận : Kiev không hề có ý định chiếm đất của Nga, Zelensky chưa bao giờ muốn « phi quốc xã hóa » Matxcơva. Nhân dân Ukraina thì đã chứng minh họ không còn gì để mất trong cuộc chiến tranh vệ quốc. Thế giới cũng sẽ được lợi nếu Nga thất trận, khi ngăn chận được nguy cơ trật tự quốc tế bị đảo lộn dẫn đến những cuộc xung đột khác.

Lyman vừa bị Putin sáp nhập, Ukraina đã tái chiếm
Một ngày sau khi Nga tuyên bố sáp nhập « vĩnh viễn », Ukraina chiếm lại thành phố Lyman thuộc Donetsk. Le Figaro nhận địnhđây là thất bại nặng nề cho tổng thống Nga. Số quân Nga bị bắt hoặc bị giết vẫn chưa rõ, nhưng theo Serhiy Haidai, thống đốc Ukraina của tỉnh Luhansk, thì lúc đó tại Lyman có khoảng 5.000 quân Nga. Những người lính này chỉ có ba chọn lựa : « Chạy trốn, đầu hàng hay là chết ». Lực lượng Ukraina tiếp tục tấn công vào Kreminna, và tổng thống Zelensky hôm qua đã khẳng định « trong một tuần nữa, sẽ có nhiều lá cờ Ukraina hơn ở Donbass ».
Chiến lược ở Kharkiv hồi tháng Chín dường như được sử dụng lại : lợi dụng một tuyến phòng thủ kém vững chắc của Nga, lần lượt bao vây từng nút hậu cần một. Theo Mykhaïlo Podolyak, một trong những cố vấn thân cận của Zelensky, mục tiêu cuối cùng là Donetsk hoặc Luhansk để gây tuyệt vọng cho quân Nga; sau đó chừng ba tháng rưỡi nữa là cuộc chiến có thể kết thúc.
Lyman thất thủ trong bối cảnh đã được tuyên bố là một thành phố của Liên bang Nga, và lệnh tử thủ bị áp đặt từ trên cao. Về phía Nga, sau khi im lặng và chối cãi, bộ Quốc Phòng nói rằng do « bị đe dọa bao vây » nên Nga rút khỏi Lyman về những hướng « thuận lợi hơn ». Tờ báo nhắc lại câu nói của nhà văn Soljenitsyne từ thời Liên Xô năm 1972 : « Tất cả những ai chọn lựa bạo lực đều phải dối trá ».
Chiến thắng Lyman của Ukraina làm nội bộ Nga chia rẽ
Libération cho biết « Chiến thắng của Ukraina ở Lyman gây chia rẽ giữa những người thân cận với Putin và bộ tổng tham mưu Nga ». Tờ báo cũng ghi nhậnLyman chỉ « thuộc về Nga » trên giấy. Chưa đầy 24 tiếng đồng hồ sau những tiếng hô « hura » của các nhà lãnh đạo Nga trên quảng trường Đỏ, một video ngắn cho thấy hai quân nhân Ukraina tươi cười treo lá cờ hai màu xanh vàng lên tấm pa-nô ở lối vào thành phố. Chiến thắng này tiếp theo Kharkiv, không phải « ăn may », đã phá vỡ tuyến phòng ngự của Nga dọc theo các con sông Donets và Oskil.
Nếu hồi tháng Năm việc quân Nga chiếm được Lyman mang tính quyết định để tiến về Luhansk, giành được Sievierodonetsk và Lyssytchansk một tháng sau, thì bây giờ có thể ngược lại. Ukraina nay bảo vệ được Sloviansk, cách Lyman 20 kilomet và Kramatorsk, thủ phủ vùng giải phóng ở Donetsk. Nga vẫn còn có thể bắn hỏa tiễn sang, nhưng khó tấn công nổi hai thành phố này. Nếu Nga điều quân từ Kherson sang tăng viện thì sẽ làm yếu đi mặt trận phía nam, ngõ cụt này gây chia rẽ trong nội bộ Matxcơva. Cả hai phe quân đội và điện Kremlin chỉ trích lẫn nhau là bất tài.
Thủ lãnh Chechnya, Ramzan Kadyrov khẳng định đã báo cho tướng Valery Gerassimov là những người lính ở Lyman bị bỏ rơi, không đủ đạn dược, không có phương tiện thông tin. Nhà tài phiệt Evgueny Prigojine sáng lập công ty lính đánh thuê Wagner cũng về phe. Ngược lại, cựu tướng Andreï Gouroulev khi trả lời phỏng vấn trên truyền hình nói rằng không thể hiểu được tại sao bại trận ở Lyman, vì « các báo cáo luôn tỏ ra tích cực, có nghĩa là nói láo. Hệ thống này không phải hoạt động từ dưới lên trên, mà từ trên xuống dưới ». Lập tức đường liên lạc Skype là ông Gouroulev sử dụng bỗng bị cắt ngang, bỏ lại người dẫn chương trình đơn độc trên màn hình.
Đức giáo hoàng « nài nỉ » Putin ngưng chiến
Trong bài xã luận « Putin, ngõ cụt », La Croix nhấn mạnh việc Vladimir Putin đặt những vùng đang có chiến sự vào bên trong biên giới mới do Nga vẽ ra, đe dọa « bảo vệ lãnh thổ » bằng vũ khí nguyên tử khiến lo ngại ngày càng tăng ở châu Âu. Hôm qua 02/10 trước quảng trường Thánh Phêrô, Đức giáo hoàng Phanxicô đã phải « nài nỉ » Putin hãy ngưng « vòng xoáy bạo lực ». 
Ngài cho biết « vô cùng đau buồn » trước « những dòng sông máu và nước mắt », đặt câu hỏi « Còn phải đổ bao nhiêu máu nữa ? », chỉ trích sự đe dọa « vô nghĩa » về nguyên tử trong một cuộc chiến « điên rồ ». Theo một số nhân vật ở Vatican, đây là lần đầu tiên người đứng đầu giáo hội Công giáo đưa ra lời kêu gọi như vậy trước khi đọc Kinh Truyền Tin, kể từ cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962.
Nước Nga của Putin : Hitler cộng thêm vũ khí nguyên tử
Về phía tổng thống Ukraina, Volodymyr Zelensky khẳng định sẽ không đàm phán với đối thủ này, và kêu gọi người Nga nên thay thế Putin. Tình hình cho thấy chiến tranh không thể sớm kết thúc. Càng khó ngăn cản Vladimir Putin hơn, khi ông ta chừng như đang sống trong một thế giới ảo. Ông chủ điện Kremlin vẫn giữ một cách nhìn hoang tưởng về lịch sử, coi phương Tây là « hệ thống thực dân mới » nhằm cướp bóc thế giới và tìm cách hủy diệt nước Nga.
Nhà sử học Jacques Julliard trên Le Figaro nhận định hôm 30/09, Vladimir Putin khi thả rơi chiếc mặt nạ, tuyên bố sáp nhập bốn vùng lãnh thổ của một nước khác dù không kiểm soát được toàn bộ, đã đánh dấu chấm hết cho mọi thương thảo.
Một sĩ quan KGB bình thường leo lên đến đỉnh cao quyền lực tại một đất nước thiếu vắng cơ chế dân chủ, một con người lúng túng trước tầm cỡ chiếc áo mà định mệnh đã trao cho, sau khi sai lầm nặng nề trong phân tích tình hình, đã tuyên chiến với toàn bộ phương Tây. Ông ta đưa ra một loạt cáo buộc, từ thực dân, đế quốc cho đến diệt chủng, phân biệt chủng tộc, nô lệ. Tác giả cho rằng ngay cả bạo chúa Stalin vẫn là một con gấu thận trọng, chưa bao giờ là một kẻ phiêu lưu, biết chấp nhận một tình huống cụ thể. Còn Putin rốt cuộc đã tin vào những dối trá của chính mình. Nếu chủ nghĩa cộng sản theo Lênin là xô-viết cộng với điện khí hóa, thì nước Nga của Putin là Hitler năm 1938 cộng thêm vũ khí nguyên tử.
Ông chủ Kremlin đóng mọi cánh cửa đối thoại
Cũng rất ấn tượng với bài diễn văn vô cùng hiếu chiến, xa rời thực tế, Le Monde ra từ hôm trước, trong bài xã luận « Putin : Sự chọn lựa đi đến tận cùng » cho rằng ông chủ điện Kremlin đã mang lại hình ảnh một con người chìm đắm trong thù hận, tự giam hãm mình và nay không còn đường lui.
Nhà lãnh đạo nước Nga đã biến hóa cuộc chiến tranh do chính mình gây ra thành một cuộc chiến giữa các nền văn minh, thành cuộc đấu tranh cho sự tồn tại trước « kẻ thù » phương Tây. Putin nói rằng phương Tây « đi ngược lại với nhân loại, với sự thật, tự do và công lý », trong khi dối trá và dùi cui đang ngự trị ở nước Nga của ông ta, với những vụ bắt bớ và « tự tử » khó giải thích. Ông nhấn mạnh « sự độc tài của giới tinh hoa phương Tây đang chống lại mọi xã hội, kể cả nhân dân nước họ »; tuy người ta không hiểu tại sao bao nhiêu con người lại cứ mong mỏi được sống tại phương Tây độc tài này.
Chỉ trong vài tháng, Vladimir Putin đã khép lại mọi cánh cửa đối thoại và ngoại giao, dấn sâu vào một cuộc chiến không theo bất cứ quy luật nào và không tuân theo bất kỳ giá trị đạo đức nào. Số phận của ông từ giờ trở đi hoàn toàn lệ thuộc với tiếng súng. Và nếu đó là cuộc đấu tranh để tồn tại, thì chỉ liên quan đến Putin chứ không phải nước Nga.
Kinh tế Nga sa sút : Quảng cáo hiếm dần, người lao động bị bắt lính
Trên lãnh vực kinh tế, thông tín viên Les Echos tại Matxcơva cho biết nạn nhân đầu tiên của lệnh động viên từng phần chính là nền kinh tế Nga. Tính cả 300.000 người bị bắt lính và 260.000 người đã đào thoát, thì Nga đang thiếu hụt khoảng nửa triệu lao động. Thống đốc các vùng liên tục nhận được các cuộc gọi của những công ty xin miễn quân dịch cho nhân viên của mình. Một chủ doanh nghiệp ở Matxcơva thổ lộ ông có bốn nam quản lý, thì đã có hai bị động viên và hai người khác đã bỏ trốn.
Chảy máu chất xám đặc biệt quan trọng trong lãnh vực công nghệ, nhưng các chuyên gia vi tính trẻ đã chạy ra nước ngoài có thể làm việc từ xa. Có những nhà quản lý rời nhà về nông thôn để tránh bị chính thức nhận lệnh triệu tập. Nhưng những người lao động chân tay đành chịu thua : chỉ riêng tập đoàn Auchan của Pháp đã có đến 2.300 nhân viên phải nhập ngũ. Nông nghiệp và xây dựng là hai lãnh vực bị ảnh hưởng nhiều nhất vì đa số tân binh là từ những vùng quê nghèo. Ước tính GDP của Nga sẽ bị mất khoảng 0,5 %.
Hiện nay chưa có con số chính thức nào được công bố, nhưng những dấu hiệu u ám đã xuất hiện. Tại Matxcơva, nhiều pa-nô quảng cáo trên đường phố cũng như métro nay đầy hình ảnh những người lính được coi là « anh hùng ». Đó là để tuyên truyền, nhưng cũng nhằm lấp chỗ trống : khủng hoảng kinh tế đã bắt đầu cảm nhận được, những quảng cáo thương mại thực sự ngày càng hiếm hoi.
Pháp sắp giao thêm đại pháo Caesar cho Kiev
Về phía Paris đang chuẩn bị cung cấp một loạt đại pháo Caesar mới cho Ukraina, lấy từ một đơn đặt hàng của Đan Mạch. Đợt này sẽ có từ 6 đến 12 khẩu so với yêu cầu của Kiev là 15 khẩu, Caesar có ưu điểm tìm ra và phá hủy pháo của địch trước khi quân địch nhận ra được. Đây là kết quả thương lượng giữa tổng thống Pháp Emmanuel Macron, đồng nhiệm Ukraina Volodymyr Zelensky và nữ thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen. Những khẩu Caesar sản xuất cho Đan Mạch nặng hơn so với của quân đội Pháp (32 tấn thay vì 18 tấn) và uy lực mãnh liệt hơn nhiều. Được đặt trên giàn gồm 16 bánh xe thay vì 12, loại đại pháo này có thể mang đến 36 quả pháo (model dành cho Pháp chỉ mang 18 quả) ; ca-bin được trang bị chống đạn mạnh hơn.
Từ đầu cuộc chiến, Emmanuel Macron thường xuyên bị cáo buộc không giúp đỡ nhiều cho Kiev, Pháp chỉ đứng thứ 11 trong số các nước viện trợ vũ khí. Tuy nhiên theo danh sách mà Élysée cung cấp cho Le Monde, ngoài 18 khẩu Caesar đã tặng, quân đội Pháp thường xuyên cung cấp cho lực lượng Ukraina các xe bọc thép, xe chở lính, hỏa tiễn chống tăng Milan, hỏa tiễn phòng không Mistral, trang bị cho các chiến binh (nón sắt, áo giáp, kính hồng ngoại nhìn ban đêm, lương khô, trang bị phòng độc, vật liệu y tế), đạn dược « tất cả kích cỡ », xăng dầu…Còn hệ thống phóng rốc-kết thì lục quân Pháp chỉ có đúng 13 giàn, không quân 8 giàn và còn phải đưa sang Rumani để phòng ngừa Nga tấn công cảng Constanta trên Hắc Hải.
Nga bại trận ở Ukraina ? Tất cả đều có lợi !
Nữ dân biểu châu Âu Nathalie Loiseaunhận định trên Les Echos, nếu Nga bại trận ở Ukraina, chẳng có ai thiệt hại mà tất cả đều có lợi. Nhân dân Nga chẳng mất mát gì nếu Putin thua trận : Kiev không hề có ý định chiếm đất của Nga, và Volodymyr Zelensky chưa bao giờ muốn « phi quốc xã hóa » Matxcơva ; chỉ muốn chủ quyền và ý hướng dân chủ của mình được tôn trọng. Quân đội Nga cũng chẳng có gì để mất, sau những nhục nhã đã phải gánh chịu vì lớp chỉ huy tham nhũng và bất tài.
Tại sao những người Nga không chọn binh nghiệp lại phải chết ở nơi xa nhà, vì một tổng thống không biết cách ra khỏi ngõ cụt mà chính ông ta đã tạo ra ? Dân Nga càng từ chối ra trận, kháng cự lại lệnh động viên, thì cuộc chiến vô nghĩa, đẫm máu này càng sớm kết thúc. Có ai ở Nga muốn chết cho Donbass, vì một cuộc trưng cầu dân ý giả hiệu tiến hành dưới họng súng ? Chẳng có ai cả.
Còn nhân dân Ukraina đã chứng minh họ không có gì để mất trong cuộc chiến tranh vệ quốc. Trước quân đội thứ nhì thế giới, Ukraina đã khiến tất cả những dự báo đều bị sai lạc. Ngay cả trước khi được phương Tây viện trợ, họ đã đẩy lùi quân Nga khỏi Kiev ; và rồi đến cuộc thảm sát Bucha, sự phẫn nộ khi sơn hà nguy biến đã đoàn kết toàn dân. Không chỉ là chống xâm lược, mà còn chống lại bạo tàn, và Ukraina ngày càng thuyết phục mọi người là họ sẽ thắng. Bởi vì họ không còn sợ gì nữa cả.
Cuộc phiêu lưu quân sự phải dừng lại
Thế giới cũng sẽ được lợi nếu Nga thất trận. Đặt được pháp luật đứng trên luật của kẻ mạnh, là bảo vệ một trật tự quốc tế đang bị lăm le đảo lộn ở Đài Loan, Armenia…, trấn an một thế giới đang có nguy cơ bị dẫn đến xung đột trầm trọng.
Chính Vladimir Putin đã chọn lựa gây đau khổ cho Ukraina và cho dân tộc mình, chỉ vì muốn khôi phục một quá khứ đế quốc, vì tự mãn và ngoan cố, vì muốn giữ ghế bằng mọi giá. Trong khi trước đó các nước đã cố gắng tìm cách đưa Matxcơva ra khỏi cuộc chiến tranh lạnh, thiết lập quan hệ đối tác trong nhiều lãnh vực bất chấp những cuộc phiêu lưu quân sự của Putin tại Gruzia, Syria, Crimée.
Theo tác giả, mọi việc phải dừng lại ở Ukraina. Phương Tây sẽ mất tất cả nếu không viện trợ tiếp cho Kiev hoặc không trừng phạt Matxcơva, vì Vladimir Putin không chỉ muốn làm Ukraina quy phục mà còn ra sức làm yếu đi các nền dân chủ. Những thiệt thòi kinh tế trong cuộc khủng hoảng hiện nay không là gì cả so với những gì mà dân tộc Ukraina đang can đảm chịu đựng.



Theo RFI