Ảnh minh họa: Một kỳ họp Quốc hội trước đây. AFP

Một số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) mới đây đề xuất cần đổi mới cách thức thảo luận tại nghị trường để tăng khả năng tranh biện, tránh ‘lối mòn’ mỗi người rút một tờ giấy ra đọc.
Tại buổi thảo luận về Dự thảo Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội sửa đổi mới đây, ĐBQH Lê Thanh Vân thuộc Đoàn Cà Mau và ĐBQH Hà Sỹ Đồng từ Quảng Trị đưa ra đề xuất như vừa nêu.
Theo ông Lê Thanh Vân, chuyển từ tham luận sang thảo luận sẽ khiến chất lượng hoạt động của Quốc hội được nâng lên. Còn ông Hà Sỹ Đồng thì cho rằng việc đổi mới cách thức thảo luận có trọng tâm, trọng điểm, thiên về tranh luận chắc chắn sẽ khiến đa số đại biểu tự tin hơn khi đưa ra quyết định của mình trước những vấn đề quan trọng của đất nước.
Từ Nha Trang hôm 7/11, nhà báo Võ Văn Tạo nhận định:
“Tôi thấy hai ĐBQH đó đề xuất cũng đúng, tôi tán thành… vì lâu nay họp Quốc hội các đại biểu nêu lên rồi các bộ trưởng, thủ tướng trả lời nó rất chung chung vô bổ. Lâu lâu mới có một đại biểu Quốc Hội hỏi một câu xác thực được cử tri quan tâm. Nếu như Quốc hội chấp nhận đề xuất đó thì điều đó tốt cho đất nước, bởi vì những chất vấn thực tiễn đi vào vấn đề nóng bỏng có lợi cho quốc tế dân sinh.”
Nhưng nhà báo Võ Văn Tạo e rằng hiệu lực của những đề xuất đó không được bao nhiêu. Những vấn đề thật sự nóng thì chưa chắc đã tiếp thu, ông Tạo nêu dẫn chứng:
“Như vừa rồi đang lúc nóng bỏng ảnh hưởng đến toàn dân, vì xăng dầu ở Hà Nội và Sài Gòn khăn hiếm bất thường, trong khi giá thế giới xuống rồi nhưng vẫn không có xăng bán, nhiều cây xăng đóng cửa, đó là hiện tượng rất không bình thường… Đáng lẽ họp Quốc hội nên bàn cái đó, nếu thống nhất thì có thể yêu cầu thủ tướng ra quyết định tạm thời để cải thiện tình hình xăng dầu khăn hiếm. Hay một nghị quyết của Quốc hội sửa luật thì cơ bản sẽ giải quyết được ngay nếu có sự quan tâm. Nhưng ngay lúc đó Quốc hội lại bàn một chuyện xa lắc xa lơ kỳ lạ lắm, không đáp ứng được nhu cầu của đất nước và nhân dân.”
Theo ông Tạo hai vị ĐBQH góp ý như vậy mà được tiếp thu thì rất tốt. Nhưng ông Tạo cho rằng, sự phản ứng của nhà nước Việt Nam và của Đảng CSVN rất chậm chạp, khó có hy vọng là có thể tiếp thu một một cách đầy đủ ý kiến của hại ĐBQH này.
Tôi thấy hai ĐBQH đó đề xuất cũng đúng, tôi tán thành… vì lâu nay họp Quốc hội các đại biểu nêu lên rồi các bộ trưởng, thủ tướng trả lời nó rất chung chung vô bổ.
-Nhà báo Võ Văn Tạo
Trong thời gian qua, không ít lần các ĐBQH đã nêu lên công khai tại nghị trường những đề xuất vô bổ, không thiết thực... thậm chí ngớ ngẩn... mà chính truyền thông nhà nước loan tải. Tình trạng này khiến người dân không khỏi thắc mắc: ‘Sao một vị ĐBQH, đa phần là cán bộ lãnh đạo các địa phương, lại ăn nói như vậy?’
Anh Đức, một người dân ở Sài Gòn cho biết ý kiến của mình:
“Họp Quốc hội ở Việt Nam chỉ là hình thức, lòe mỵ dân... mọi thứ do một nhóm người quyết định trước rồi... thế thôi.”
Một ĐBQH phát biểu một cách ngô nghê khiến nhiều người cho rằng ĐBQH bây giờ là những người thích nói và không cần biết đúng hay không đúng đến mức nào. Họ không cần biết trách nhiệm trong phát biểu của ĐBQH có thể ảnh hưởng đến dư luận như thế nào?
Đơn cử vào tháng 11 năm 2019, ĐBQH Nguyễn Ngọc Phương đề xuất quy định ‘không để xe ở hầm chúng cư vì… sợ cháy.’ Theo bà Phương, mỗi xe có thùng xăng nên đậu xe hơi, xe máy dưới tầng hầm chung cư sẽ biến nơi đây thành những kho xăng, khi cháy sẽ không thể cứu chữa.
Hay trước đó vào tháng 6 năm 2019, ĐBQH Nguyễn Quốc Hưng cũng đưa ra một đề nghị gây bàn tán khi đề xuất ‘thu phí chia tay từ 3USD đến 5USD mỗi người, đối với mỗi công dân khi xuất cảnh.
Sử gia Dương Trung Quốc, nguyên Đại biểu Quốc hội Việt Nam từ năm 2002 đến năm 2021, khi trả lời RFA liên quan vấn đề này cho biết:
“Cũng có thể nói một cái yếu của Quốc hội Việt Nam là tính chuyên nghiệp không cao. Do cơ chế tổ chức, có người có năng lực thể hiện chưa phát huy hết thì đã hết nhiệm kỳ. Có ra tiếp tục ứng cử hay không thì không thuộc cái quyền của đại biểu đó, mà do cơ chế của tổ chức phân công. Cái đó ai cũng nhìn thấy nhưng chưa được khắc phục một cách căn bản.”

Từ trái sang: Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ và Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính trước khi phiên khai mạc khóa 15 Quốc hội Việt Nam, ngày 20/7/2021. Nhac NGUYEN / AFP.

Trở lại với đề xuất của ĐBQH Lê Thanh Vân và ĐBQH Hà Sỹ Đồng,  nhà báo độc lập Nguyễn Ngọc Già khi trao đổi với RFA hôm 7/11, cho biết một số ý kiến:
“Thứ nhất ĐBQH của Việt Nam có thể nói hầu hết họ không đạt trình độ của một chính khách cần phải có, họ chỉ thể hiện như một quan chức nhà nước. Thứ hai, đặc điểm chung của ĐBQH hầu hết họ là đảng viên và nếu không phải là đảng viên thì cũng là người đảng chọn, rồi qua hiệp thương họ vào Quốc hội. Họ không có đủ tư cách và vị thế để đại diện cho người dân chúng tôi. Thứ ba là hầu hết ĐBQH không được đào tạo chuyên nghiệp như thế giới, họ không được đào tạo về chính trị học, triết học, quản trị nhà nước, luật học… và thực tế vì không có cạnh tranh nên họ không được đào luyện, cũng như vì tất cả đều do đảng chọn nên kỹ năng tranh luận của họ không có.”
Tôi cho rằng thiếu quá nhiều điều kiện để có thể có một cuộc tranh luận thật sự của những chính trị gia gia trên nghị trường Quốc Hội.
-Nhà báo Nguyễn Ngọc Già
Cũng tại buổi thảo luận về Dự thảo Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội sửa đổi, ĐBQH Nguyễn Quang Huân từ Bình Dương cho rằng: ‘Nếu yêu cầu không được cầm giấy đọc, thì một số ĐBQH sẽ e ngại, sợ là cử tri không được nêu tiếng nói của mình. Nếu không có giấy đọc thì có thể đại biểu vô tình phát biểu trùng, nếu không nói rõ thì có một số vị có thể thấy tổn thương’.
Nhưng nhà báo Nguyễn Ngọc Già lại cho rằng, việc đề nghị thay vì cầm giấy đọc thì phải tranh luận trên nghị trường là điều tốt. Tuy nhiên ông Già lo ngại:
“Ngoài những điều vừa nói, tôi nghĩ ĐBQH Việt Nam vì không đủ kỹ năng nên họ rất sợ mất mất mặt, bẽ mặt lẫn nhau. Đối với các quốc gia tự do dân chủ, các dân biểu không ngại chuyện đó, nhưng đối với Quốc hội của Việt Nam thì đó là nỗi nhục. Một điều nữa là người CSVN rất sợ làm mất đoàn kết, mặc dù họ không bao giờ đoàn kết, nhưng trước mặt người dân họ cố gắng giữ. Tôi cho rằng thiếu quá nhiều điều kiện để có thể có một cuộc tranh luận thật sự của những chính trị gia gia trên nghị trường Quốc Hội.”
Theo ông Nguyễn Ngọc Già, ý định của đề nghị này là rất tốt, nhưng thực tế thì rất khó khăn khi áp dụng. Mặc dù vậy ông Già vẫn chúc Quốc hội VN dần dần tiếp cận được cái văn minh nghị trường giống như các quốc gia khác.
Theo RFA