Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong kỳ họp Quốc Hội ở Đại sảnh đường Nhân Dân, Bắc Kinh ngày 10/03/2023. AP - Mark Schiefelbein

Thách thức lớn cho Lý Cường, tay chân trung thành của ông Tập
Le Figaro cho rằng tân thủ tướng Trung Quốc phải đối mặt với tình trạng tăng trưởng giảm sút, trong bối cảnh đang căng thẳng với Washington. Xuất thân từ Chiết Giang, Lý Cường (Li Qiang) vốn là chánh văn phòng của Tập Cận Bình khi ông Tập là bí thư của tỉnh duyên hải giàu có vào đầu những năm 2000. Sự gần gũi này giúp ông bước lên ngôi cao hai mươi năm sau.
Lý Cường đã chứng tỏ lòng trung thành khi ông ta cho phong tỏa ngặt nghèo Thượng Hải theo lệnh Tập Cận Bình, bất chấp sự phản đối của dân chúng. Nhà chính trị học Trần Đạo Ngân (Chen Daoyin) nhận xét, với tư cách bí thư thành ủy một đại đô thị lớn nhất nước, Lý Cường có đôi chút độc lập nhưng ông ta đã tuân phục. « Đó là đặc trưng của tân chính phủ ». Ông Trần lo lắng : « Ê-kíp mới lệ thuộc hoàn toàn vào ý muốn của ông Tập, chính quyền trở thành cơ quan thi hành mệnh lệnh ». 
John Delury, nhà Trung Quốc học của đại học Yonsei ở Séoul nhận xét : « Chế độ cố gắng giới thiệu Lý Cường như một nhà cải cách, để đối phó với những lo ngại trong những tháng vừa qua. Nhiệm kỳ thứ ba của Tập Cận Bình bắt đầu một cách khó khăn ». Thời gian không còn nhiều đối với Lý Cường, bản thân ông nhìn nhận khó thể đạt được mục tiêu tăng trưởng 5 % trong năm 2023. Ông Delury cho rằng ông Tập có thể giao nhiệm vụ cải cách kinh tế cho tân thủ tướng. Nếu thành công, cả hai đều có lợi, nhưng nếu thất bại, Lý Cường sẽ lãnh đủ.
Tập Cận Bình nham hiểm hơn Vladimir Putin
Về việc Tập Cận Bình thâu tóm quyền lực chưa từng thấy kể từ thời Mao, chuyên gia François Godement trên La Croix lưu ý quyền hành của ông Tập là từ đảng chứ không phải chức chủ tịch nước, dù vừa được ngồi tiếp nhiệm kỳ thứ ba. Tập Cận Bình là nhà độc tài cực kỳ quỷ quyệt. Ông ta nhiều lần dối trá với các đối tác nước ngoài nhất là Mỹ, như việc khẳng định sẽ không quân sự hóa Biển Đông. Tập cũng rất cơ hội, có thể quay ngoắt 180 độ như vụ xử lý Covid. Cứng rắn về chiến lược và khôn khéo về chiến thuật, Tập Cận Bình khó thể sập bẫy, khác với Saddam Hussein hay Vladimir Putin. Theo giáo sư Godement, cần phải cảnh giác với Bắc Kinh vì Tập vô cùng thâm hiểm, ông ta biết cách hoãn lại hoặc tránh một cuộc xung đột nếu tự thấy không thể thắng được đối thủ.
Nhìn rộng ra thế giới trên bình diện địa chính trị, « Các nền dân chủ liệu có trang bị để đối phó với các đế chế độc tài ? ». Le Figaro lược trích một số đoạn trong tác phẩm mới nhất của tác giả Nicolas Baverez để đi tìm câu trả lời. Theo ông, tham vọng của Tập Cận Bình không dừng lại ở Đài Loan, cũng như nước Nga của Vladimir Putin ở Ukraina. Các quốc gia dân chủ phải biết bảo vệ lợi ích của mình, không thể ngây thơ như khi giúp Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Châu Âu cần rút ra bài học từ những sai lầm quá khứ : thương mại không mua được hòa bình, mà còn có thể trở thành vũ khí chiến tranh, như khí đốt trong cuộc xâm lăng Ukraina.
Bắc Kinh luôn lăm le soán ngôi Mỹ
Trên lãnh vực kinh tế, Le Figaro đặt vấn đề « Nếu rốt cuộc Trung Quốc không vượt qua được Hoa Kỳ ? ». Nhiều nhà kinh tế cho tới gần đây vẫn cho rằng đến cuối thập niên này, Bắc Kinh sẽ qua mặt Washington về tổng sản phẩm nội địa (GDP). Tuy nhiên khủng hoảng Covid đã làm thay đổi đồ thị tăng trưởng, thời điểm Hoa Kỳ bị rơi khỏi chiếc bệ đã ngự trị từ hơn một thế kỷ qua, đã lùi xa.
Trong thập niên 70, giải Nobel kinh tế Mỹ Paul Samuelson dự báo Liên Xô sẽ bắt kịp Hoa Kỳ vào cuối thế kỷ. Nhưng rốt cuộc Liên Xô sụp đổ, và nước Nga ngày nay có GDP chỉ bằng 1/10 Mỹ. Sau đó đến « hiểm họa da vàng », người ta nói rằng Nhật Bản sẽ vượt Mỹ vào cuối thập niên 90. Tuy nhiên bong bóng tài chính bị vỡ, khiến xứ sở mặt trời mọc bị suy trầm kéo dài. Những thập niên gần đây, Trung Quốc trỗi dậy. Chưa đầy hai thế hệ, một quốc gia nông nghiệp nghèo biến thành công xưởng thế giới. Tập Cận Bình khẳng định đến 2035, GDP của Trung Quốc sẽ lên đến 29.000 tỉ đô la, cao hơn Hoa Kỳ.
Ở đất nước Chú Sam, chặn bước Trung Quốc là chủ đề được cả Dân Chủ và Cộng Hòa nhất trí. Từ Barack Obama với TPP, đến Donald Trump áp đặt thuế nhập khẩu rồi Joe Biden tiếp tục một loạt biện pháp như Chips Act. Nhưng chính Tập Cận Bình đã tự hại mình bằng « zero Covid ». Một phần năm thanh niên thành thị thất nghiệp, địa ốc khủng hoảng, nợ công và tư lên đến 275 % GDP, dân số sút giảm … chưa kể nguy cơ gây chiến với Đài Loan. Thị trường Hoa lục khổng lồ vẫn thu hút, nhưng nếu một ngày nào đó Trung Quốc soán được ngôi vị của Hoa Kỳ cũng sẽ không ngồi được lâu : Ấn Độ đến 2075 có thể đạt GDP cao nhất thế giới.
Đối lập Nga chiến đấu bên cạnh Kiev
Liên quan đến cuộc chiến tranh ở Ukraina, Le Monde cho biết những người đối lập với Vladimir Putin thuộc cánh tả hay cực hữu đã đứng về phía Kiev, và bắt đầu tập hợp xung quanh Ilia Ponomarev, một cựu dân biểu Nga. Năm nay 47 tuổi, Ponomarev, là dân biểu duy nhất bỏ phiếu chống việc sáp nhập Crimée hồi năm 2014. Không chịu nổi những sách nhiễu của Matxcơva, ông sống lưu vong tại Hoa Kỳ và nay tại Ukraina, cho biết muốn « tiêu diệt đế chế Nga và trừ khử Putin ». Alexei Baranovski, nhà báo kiêm luật sư cùng làm việc với ông thì nói về giấc mơ một « Kremlin bốc cháy ». Họ muốn xây dựng một quân đội lưu vong và một phong trào du kích trên đất Nga.
Phong trào nổi dậy Nga chính thức khai sinh ngày 31/08/2022, vào dịp ký kết « Tuyên bố Irpine », tập hợp binh đoàn « Nước Nga Tự Do » gồm các tình nguyện quân tham gia lực lượng vũ trang Ukraina, và « Quân đội Cộng hòa Quốc gia » (NRA), một mạng lưới bí mật ở Nga. Hai nhóm vũ trang này chấp nhận Ilia Ponomarev làm điều phối viên chính trị cho họ. Nhóm thứ ba, « Quân đoàn tình nguyện Nga » (RDK) hôm đó cũng hiện diện nhưng rốt cuộc muốn độc lập.
Sau khi Putin xâm lăng Ukraina, Ponomarev đóng vai phát ngôn viên của « Quân đội Cộng hòa Quốc gia » đầy bí ẩn, đưa ra những thông cáo khó thể kiểm chứng về những vụ tấn công vào các trung tâm tuyển mộ, đường sắt, cả vụ ám sát nhân vật cực hữu Daria Douguina ở khu vực Matxcơva. Có quan điểm trung tả, Ilia Ponomarev không lập đảng chính trị nhưng có tham vọng tập hợp rộng rãi những người đối lập với Vladimir Putin, kết hợp lại bằng đấu tranh vũ trang.
Sát cánh với Ukraina « cho đến ngày chiến thắng »
Tuy giữ khoảng cách với nhà đối lập đang bị cầm tù Alexei Navalny - chủ trương biểu tình ôn hòa - Ponomarev khẳng định có đối thoại với các khuôn mặt chống Putin khác như Mikhail Khodorkovski hay Gary Kasparov. Dù đều đồng ý là nước Nga phải dân chủ hóa, nhưng Khodorkovski không muốn tỏ ra quá gần gũi với Ukraina, còn Kasparov chống lại vũ lực ; cả hai không ký vào Tuyên bố trên.
Tính chính danh của Ponomarev có được là nhờ được chọn là thủ lãnh chính trị của « Nước Nga Tự Do ». Thành lập vào tháng 3/2022 sau khi Nga xâm lăng Ukraina, được lãnh đạo bởi « Legat », một nhân vật chưa bao giờ xuất hiện trước công chúng, binh đoàn này có bốn tiểu đoàn quân tình nguyện với khoảng 1.000 chiến binh - theo Ponomarev, chiến đấu trong lực lượng chí nguyện quân quốc tế của Ukraina. Đó là những công dân Nga sống tại Ukraina trước chiến tranh, hoặc lính Nga đào ngũ khỏi chiến trường, hay những người bí mật từ Nga đến cách đây một năm. Trong tháng này, « Nước Nga Tự Do » bị « Quân đội Cộng hòa Quốc gia » qua mặt với một hoạt động gây tiếng vang tại làng biên giới Lioubiétchané thuộc vùng Briansk của Nga.
Alexei Baranovski nói, mục tiêu là gây ra những cuộc nổi dậy vũ trang tại Nga và về lâu về dài, « chúng tôi muốn hỗ trợ các chiến hữu Ukraina cho đến ngày chiến thắng, rồi tiếp tục chiến đấu ở Nga ». Khi đó Ukraina trở thành hậu cứ của họ. Điều chắc chắn nhất theo Baranovski, là nếu Ukraina hoàn toàn được giải phóng, các tình nguyện quân Nga sẽ lập tức rời khỏi lực lượng vũ trang Ukraina. « Chính phủ Kiev sẽ không đi xa hơn biên giới năm 1991. Ngược lại một số chiến hữu Ukraina có thể đi theo chúng tôi với tư cách quân tình nguyện. Bởi vì, sau cuộc chiến tranh này, họ có lý do để nhìn thấy điện Kremlin bốc cháy ».
Theo RFI