Vào ngày 08/03/2023 vừa qua,  Cộng đồng Tình báo Hoa Kỳ công bố bản báo cáo thường niên, loan báo  việc chính quyền Bắc Kinh có khả năng ‘‘khai thác vị thế kiểm soát nhiều nguồn cung ứng thiết yếu’’, để gây áp lực với ‘‘các công ty nước ngoài, và ép buộc chính quyền nhiều nước phải chuyển giao công nghệ, quyền sở hữu trí tuệ’’. Sau đây là tóm lược trích đoạn nội dung bản báo thường niên năm 2023.
 
✱ ĐÁNH GIÁ MỐI ĐE DỌA HÀNG NĂM CỦA CỘNG ĐỒNG TÌNH BÁO HOA KỲ
 
Báo cáo thường niên năm 2023  loan báo các mối đe dọa trên toàn thế giới đối với an ninh quốc gia của Hoa Kỳ theo qui định của Đạo luật Ủy quyền Tình báo FY21 mục 617 (Pub. L. No. 116-260). Báo cáo này phản ánh những sưu tầm tổng thể của Cộng đồng Tình báo ( The  U.S.Intelligent Community / US.IC), nhằm cung cấp thông tin tình báo chuẩn xác, độc lập  mà các nhà hoạch định chính sách, các quân nhân và nhân viên thực thi pháp luật trong nước cần biết để bảo vệ cuộc sống của người Mỹ và lợi ích của nước Mỹ ở bất cứ đâu trên thế giới.
 
 Đánh giá này tập trung vào các mối đe dọa nghiêm trọng, trực tiếp nhất đối với Hoa Kỳ trong năm tới. Do đó cần thông tin tình báo chuẩn xác nhằm ứng phó, bao gồm cả những biện pháp mà trọng tâm có thể giúp chống lại các mối đe dọa lớn hơn trong tương lai.
Trong năm tới, Hoa Kỳ và các đồng minh sẽ phải đối đầu với một tình hình quốc tế phức tạp. Môi trường an ninh bị chi phối bởi hai thách thức chiến lược quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia.
 
Thứ  nhất, các cường quốc trong khu vực đang trỗi dậy, cũng như một loạt các chủ thể phi nhà nước đang phát triển, sẽ tranh giành sự thống trị về trật tự toàn cầu, cũng như sự cạnh tranh để thiết lập các điều kiện và các quy tắc mới hầu định hình trật tự trong nhiều thập kỷ tới. Cạnh tranh chiến lược giữa Hoa Kỳ và các đồng minh với Trung Quốc và Nga về loại thế giới nào sẽ xuất hiện trong vài năm tới  sẽ trở nên quan trọng cho việc xác định ai và cái gì sẽ định hình trật tự thế giới - Câu chuyện có lẽ liên quan đến  các hoạt động của Nga ở Ukraine, có nguy cơ leo thang thành một cuộc xung đột rộng lớn hơn, cuộc xung đột giữa Nga và phương Tây.
 
Thứ hai, những thách thức toàn cầu được loan báo, bao gồm biến đổi khí hậu, và an ninh con người và sức khỏe, đang hội tụ khi thế giới thoát khỏi đại dịch COVID-19 và phải đối mặt với các vấn đề kinh tế được thúc đẩy bởi cả sự mất an ninh lương thực và năng lượng. Việc phát triển nhanh chóng công nghệ tiếp tục có khả năng phá vỡ hoạt động kinh doanh trong xã hội truyền thống với cả mặt tích cực và tiêu cực, đồng thời tạo ra các lỗ hổng chưa từng có  làm cho nó ngày càng khó dự đoán đến tác động của những thách thức đó đối với bối cảnh toàn cầu.
 
Hai thách thức chiến lược này sẽ giao nhau và tương tác theo những cách không thể đoán trước, dẫn đến xung đột lẫn nhau. Củng cố các tác động gây ra sự thách thức về  khả năng đáp ứng của chúng tôi, nhưng điều đó cũng sẽ mang lại những cơ hội mới để thúc đẩy hành động tập thể với các đồng minh và đối tác, bao gồm cả các chủ thể phi nhà nước. Mối đe dọa theo bản đánh giá năm 2023 làm nổi bật một số kết nối , nó cung cấp các đánh giá cơ bản nhất của Cộng đồng Tình báo  về mối đe dọa cấp bách đối với lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ. Bản đánh giá giải quyết cả các mối đe dọa từ các đối thủ của Hoa Kỳ và các mối quan tâm xuyên quốc gia, chẳng hạn như vũ khí hủy diệt hàng loạt và không gian mạng, cũng như một loạt các vấn đề khu vực với ý nghĩa toàn cầu lớn hơn.
 
Cuộc xâm lược toàn diện vô cớ của Nga vào Ukraine đã nhấn mạnh rằng kỷ nguyên cạnh tranh quốc gia đã nổi lên như một đặc điểm xác định của thời đại hiện nay. Trong khi Nga đang thách thức Hoa Kỳ và một số chuẩn mực trong trật tự quốc tế chiến tranh xâm lược lãnh thổ, cộng thêm phía Trung Quốc cố gắng thay đổi trật tự toàn cầu trong mọi lĩnh vực và trên nhiều khu vực, với tư cách là một đối thủ cạnh tranh ngang hàng đang ngày càng thúc đẩy thay đổi chuẩn mực toàn cầu và có khả năng đe dọa các nước láng giềng. Hành động quân sự của Nga chống lại Ukraine chứng tỏ rằng nó vẫn là một cường quốc theo chủ nghĩa phục thù, có ý định sử dụng bất kỳ công cụ nào cần thiết để cố gắng thiết lập lại ảnh hưởng mà không quan tâm đến mong muốn  của các nước láng giềng và sẵn sàng đẩy lùi Washington cả ở địa phương và trên toàn cầu. Bên cạnh những đối thủ cạnh tranh chiến lược này, tại địa phương và khu vực, các cường quốc đang tìm cách phát huy ảnh hưởng của mình, nên  các nước láng giềng phải trả giá cho sự cạnh tranh. Iran sẽ vẫn là mối đe dọa trong khu vực với các hoạt động gây ảnh hưởng với ác ý to lớn hơn và Triều Tiên sẽ mở rộng khả năng vũ khí hủy diệt hàng loạt (WMD) trong khi nước này vẫn là quốc gia gây rối trên sân khấu trong khu vực và thế giới.
 
Khi các quốc gia trên thế giới cố gắng phục hồi sau đại dịch COVID-19, họ đang bị bủa vây bởi một loạt các vấn đề chung về các tác động ngày càng nhanh của biến đổi khí hậu đang đặt ra nhiều  thách thức đối với dân số thế giới, đặc biệt là ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Các nước này, đang bị đe dọa bởi thời tiết khắc nghiệt, mất an ninh lương thực và thảm họa nhân đạo, thúc đẩy dòng di cư và làm tăng rủi ro trong tương lai khi mầm bệnh đã làm môi trường thay đổi. Những nỗ lực của Nga, Trung Quốc và các nước khác, hiện nay họ thúc đẩy chủ nghĩa độc đoán và truyền bá thông tin sai lệch đang góp phần thúc đẩy sự cạnh tranh lớn hơn giữa  mô hình chính quyền dân chủ và độc tài. Cuộc cạnh tranh này phát sinh các luồng thông tin toàn cầu để giành ảnh hưởng và tác động đến gần như tất cả các quốc gia, góp phần vào sự thụt lùi của nền dân chủ.  Các mối đe dọa về chính trị bất ổn và xung đột bạo lực xã hội nảy sinh dựa trên thông tin sai lệch.
 
Các cuộc xung đột tạo bất ổn cục bộ và khu vực sẽ tiếp tục tạo ra mối quan tâm  của Hoa Kỳ đối với một số  quốc gia cạnh tranh  và đương đầu với những thách thức xuyên quốc gia. Những thách thức trong khu vực, chẳng hạn như Iran và Bắc Hàn, họ sẽ tìm cách phá vỡ môi trường an ninh địa phương, đe dọa các đồng minh của Hoa Kỳ. Ở mọi khu vực trên thế giới, những thách thức từ biến đổi khí hậu, bất ổn chính trị, đến các mối đe dọa khủng bố, đến di cư hàng loạt và các hoạt động nhân đạo tiềm ẩn.
 
Báo cáo đánh giá mối đe dọa hàng năm 2023 hậu thuẫn Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia  đưa ra cam kết minh bạch theo truyền thống hầu cung cấp thông tin cập nhật về mối đe dọa hiện hữu cho công chúng Mỹ và Quốc hội Hoa Kỳ.
 
✱  MỤC TIÊU VÀ HOẠT ĐỘNG  CỦA TRUNG QUỐC TRONG KHU VỰC VÀ TOÀN CẦU
 
Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) sẽ tiếp tục nỗ lực để đạt được tầm nhìn của Chủ tịch Tập Cận Bình là biến Trung Quốc thành cường quốc ưu việt ở Đông Á, và là một cường quốc lớn trên trường thế giới. Khi Tập bắt đầu nhiệm kỳ thứ ba với tư cách là người lãnh đạo Trung Quốc, ĐCSTQ sẽ thúc ép Đài Loan thống nhất, cắt giảm ảnh hưởng của Hoa Kỳ, chia rẽ giữa Washington và các đối tác, đồng thời thúc đẩy một số chuẩn mực có lợi cho hệ thống độc tài của mình. Ngoài ra,  các nhà lãnh đạo Trung Quốc có thể sẽ tìm kiếm cơ hội để giảm căng thẳng với Washington khi họ tin rằng điều đó phù hợp với họ.  Các nhà lãnh đạo Trung Quốc có thể sẽ duy trì các chính sách kinh tế của họ bởi vì họ thấy sự cần thiết phải chuyển hướng để giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, cho phép hiện đại hóa quân đội, và duy trì tăng trưởng - đảm bảo sự cai trị của ĐCSTQ và hiện thực hóa tầm nhìn phục hưng quốc gia - ngay cả khi các chính sách này có nguy cơ làm xói mòn khu vực tư nhân  và kìm hãm sự tăng trưởng sự thu nhập của các hộ gia đình Trung Quốc.
 
• Bắc Kinh coi mối quan hệ ngày càng cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc là một phần của sự thay đổi địa chính trị mang tính thời đại và coi các biện pháp ngoại giao, kinh tế, quân sự và công nghệ của Washington chống lại Bắc Kinh là một phần về nỗ lực rộng lớn hơn của Hoa Kỳ nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc và làm suy yếu sự cai trị của ĐCSTQ.


• Bắc Kinh đang ngày càng gia tăng kết hợp sức mạnh quân sự với kinh tế, công nghệ và ảnh hưởng ngoại giao để củng cố sự cai trị của ĐCSTQ, đảm bảo những gì họ coi là lãnh thổ có chủ quyền, và tạo ảnh hưởng  toàn cầu. Chính phủ Trung Quốc có khả năng tận dụng vị trí thống trị trong các chuỗi cung ứng toàn cầu trong nỗ lực hoàn thành các mục tiêu của mình, mặc dù có thể không phải không có tốn kém đáng kể cho chính họ.


• Tuy nhiên, Trung Quốc phải đối mặt với muôn vàn khó khăn - và trong một số trường hợp đang gia tăng những thách thức trong nước và quốc tế mà có lẽ sẽ cản trở tham vọng của các nhà lãnh đạo ĐCSTQ. Chẳng hạn như tình trạng dân số già nua, mức độ cao về nợ doanh nghiệp, bất bình đẳng kinh tế và sự phản kháng ngày càng tăng đối với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (PRC) về chiến thuật nặng tay với Đài Loan và các nước khác.
 
Trung Quốc sử dụng các công cụ phối hợp, toàn chính phủ để thể hiện sức mạnh và buộc các nước láng giềng phải chấp nhận các ưu tiên của mình, bao gồm các yêu sách trên bộ, trên biển và trên không trong khu vực và các khẳng định chủ quyền đối với Đài Loan.


 
• Trong năm 2023, Bắc Kinh sẽ tiếp tục gây áp lực và có thể đưa ra những lời dụ dỗ để Đài Loan chuyển hướng tiến tới thống nhất và sẽ phản ứng với những gì họ coi là sự can dự ngày càng tăng của Hoa Kỳ vào Đài Loan. Bắc Kinh tuyên bố rằng Hoa Kỳ đang sử dụng Đài Loan như một “con tốt” để làm suy yếu sự trỗi dậy của Trung Quốc, và sẽ tiếp tục thực hiện các biện pháp mạnh mẽ hơn để đẩy lùi việc gia tăng hỗ trợ cho Đài Loan.


• Sự kiểm soát của Bắc Kinh đối với Đài Loan, nếu nó thành công trong việc hoàn thành mục tiêu của mình, có lẽ sẽ có ảnh hưởng rộng rãi,  tác động khác nhau, bao gồm cả sự gián đoạn đối với chuỗi cung ứng  chip bán dẫn đến toàn cầu, vì Đài Loan thống trị sản xuất chip tiên tiến.


• Ở Biển Đông, Bắc Kinh sẽ tiếp tục sử dụng ngày càng nhiều lực lượng không quân, hải quân, bảo vệ biển đảo và lực lượng dân quân hầu đe dọa các bên  chống yêu sách  của Trung Quốc  về quyền kiểm soát đối với các khu vực tranh chấp. Tương tự, Trung Quốc đang gây áp lực với Nhật Bản về các khu vực tranh chấp ở Biển Hoa Đông
 
Bắc Kinh sẽ cố gắng mở rộng ảnh hưởng ra nước ngoài và nỗ lực để được coi là nhà vô địch toàn cầu về phát triển thông qua một số sáng kiến -bao gồm Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) và các chính sách hàng đầu mới của Tập Cận Bình - Sáng kiến Phát triển và Sáng kiến An ninh Toàn cầu. Bắc Kinh đã cố gắng sử dụng các chương trình này và các sáng kiến nhằm thúc đẩy một giải pháp thay thế do Trung Quốc lãnh đạo đối với thế giới thường do Hoa Kỳ và phương Tây thống trị.  Cộng đồng Tình báo Hoa Kỳ đánh giá rằng Chính phủ Trung Quốc sẽ sử dụng các chương trình và sáng kiến này nhằm thúc đẩy sửa đổi các chuẩn mực quốc tế để ủng hộ chủ quyền quốc gia và ổn định chính trị  của họ.


• Bắc Kinh sẽ tiếp tục thúc đẩy BRI đồng thời điều chỉnh hoạt động của mình trước những chỉ trích và những thách thức về tính bền vững, bằng cách cam kết hợp tác sâu hơn về năng lượng sạch, xe điện và khí hậu thay đổi. Họ sẽ đa dạng hóa lựa chọn dự án trong nỗ lực cải thiện thương hiệu của sáng kiến để giảm thiểu quốc tế chỉ trích.
 
Bất chấp phản ứng dữ dội trên toàn cầu về việc Nga xâm lược Ukraine, Trung Quốc sẽ duy trì chính sách ngoại giao, quốc phòng, kinh tế, và hợp tác công nghệ với Nga để tiếp tục thách thức Hoa Kỳ, ngay cả khi công chúng hạn chế  ủng hộ.
 
✱  KHẢ NĂNG QUÂN SỰ
 
Chính phủ Trung Quốc sẽ tiếp tục theo đuổi mục tiêu xây dựng một quân đội đẳng cấp thế giới để có thể đảm bảo những gì họ coi là lãnh thổ có chủ quyền của mình, cố gắng thiết lập ưu thế của mình trong các vấn đề khu vực và dự án quyền lực trên toàn cầu , nhằm đối  chọi với ưu thế quân sự của Hoa Kỳ.


• Bắc Kinh đang tăng tốc phát triển các khả năng chính mà họ tin rằng Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) cần phải đối đầu với Hoa Kỳ trong một cuộc xung đột quy mô lớn và kéo dài.


• Bắc Kinh tiếp tục tăng cường năng lực sản xuất quốc phòng nội địa về vũ khí hủy diệt hàng  loạt (WMD) và vũ khí tiên tiến thông thường, sử dụng chiến lược  thay thế nhập khẩu.
 
Bắc Kinh đang nỗ lực để đạt được mục tiêu phát triển quân đội vào năm 2027 được thiết kế để ngăn chặn sự can thiệp của Hoa Kỳ vào một cuộc khủng hoảng xuyên eo biển trong tương lai. Hải quân và Không quân PLA đã là lớn nhất trong khu vực và tiếp tục các nền tảng tiên tiến giúp cải thiện khả năng của Trung Quốc trong việc cố gắng thiết lập ưu thế trên không và triển khai sức mạnh trên biển. Tên lửa tầm ngắn,  và tầm trung của Lực lượng tên lửa PLA (PLARF) các hệ thống thông thường có lẽ đã có thể khiến các lực lượng và căn cứ của Hoa Kỳ trong khu vực gặp rủi ro.
 
• PLA sẽ tiếp tục theo đuổi việc thiết lập và tiếp cận các cơ sở quân sự với các thỏa thuận nhằm phô trương sức mạnh và bảo vệ lợi ích của Trung Quốc ở nước ngoài. Trong khi PLA có mức phát triển không đồng đều trong việc thiết lập các cơ sở quân sự ở nước ngoài, PLA có thể tìm cách cải thiện mối quan hệ với các quốc gia và thúc đẩy các mục tiêu đặt cơ sở ở nước ngoài. Bên cạnh việc tiếp tục phát triển và ngoài căn cứ quân sự ở Djibouti, Bắc Kinh được cho là đang theo đuổi việc thiết lập các căn cứ tiềm năng ở Campuchia, Xích đạo Guinea và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. "..."
 
✱  CÔNG NGHỆ VÀ KINH TẾ
 
Trung Quốc sẽ vẫn là mối đe dọa hàng đầu đối với khả năng cạnh tranh công nghệ của Hoa Kỳ, khi Bắc Kinh nhắm vào các ngành và lãnh vực then chốt, về công nghệ thương mại và quân sự độc quyền từ các công ty và tổ chức của Hoa Kỳ và đồng minh.  Trung Quốc sử dụng khả năng tiếp cận thị trường rộng lớn của mình và kiểm soát các chuỗi cung ứng quan trọng làm công cụ để ép buộc công ty nước ngoài chuyển giao công nghệ và  tài sản trí tuệ.
 
• Bắc Kinh sử dụng nhiều công cụ khác nhau, từ đầu tư công cho đến hoạt động gián điệp để cố gắng thúc đẩy nâng cao công nghệ của mình , bảo vệ các công ty trong nước khỏi phải cạnh tranh với nước ngoài, và tạo điều kiện cho các công ty này  bành trướng toàn cầu. Bắc Kinh sẵn sàng sử dụng chính sách gián điệp, trợ cấp về thương mại để cố gắng mang lại cho các công ty của họ một lợi thế cạnh tranh , không chỉ là  một thách thức đang diễn ra đối với nền kinh tế Hoa Kỳ, mà còn thúc đẩy những nỗ lực của Bắc Kinh hầu đảm nhận vai trò lãnh đạo công nghệ tiên tiến trên thế giới..
 
• Trung Quốc sẽ kiên trì nỗ lực thu thập thông tin về chuyên môn khoa học và công nghệ nước ngoài, sử dụng rộng rãi các hợp tác khoa học với nước ngoài và quan hệ đối tác, đầu tư và mua lại, tuyển dụng nhân tài, gián điệp kinh tế và đánh cắp mạng để sở hữu và chuyển giao công nghệ.


• Nền kinh tế đang chậm lại có thể sẽ  buộc Bắc Kinh bắt đầu đưa ra lựa chọn “súng so với bơ” trong phân bổ nguồn lực cho việc phát triển công nghệ và chính sách công nghiệp. Những lựa chọn này chủ yếu đặt ra các ưu tiên vì quy mô và phạm vi của nền kinh tế.  Có nghĩa là Bắc Kinh vẫn có khả năng sắp xếp các nguồn lực đáng kể của nhà nước cho bất kỳ ưu tiên cụ thể nào. Trong khi chúng ta chưa thấy Bắc Kinh buộc phải đánh đổi như vậy trong công nghệ, có vẻ như họ đang thực hiện một số tính toán tương tự với BRI. Các cam kết cho vay BRI với các khoản mới đã giảm trong 5 năm qua, nhưng các khoản vay và dự án tài chính mới vẫn có sẵn cho các đối tác ưu tiên của Trung Quốc.
 
Trung Quốc là trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu trong hàng loạt lĩnh vực công nghệ, bao gồm cả chất bán dẫn,  khoáng sản quan trọng, pin, tấm pin mặt trời và dược phẩm. Trong một bài phát biểu vào tháng 4 năm 2020, Tập Cận Bình đã nêu ra ý định của mình nhằm gia tăng sự phụ thuộc chuỗi cung ứng toàn cầu vào Trung Quốc, với mục đích kiểm soát các chuỗi cung ứng chính và có thể sử dụng sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng này để đe dọa và cắt đứt với các quốc gia nước ngoài một khi có khủng hoảng.  Sự thống trị của Trung quốc tại các thị trường này có thể gây rủi ro đáng kể cho các ngành sản xuất và tiêu dùng của Hoa Kỳ và phương Tây nếu Chính phủ Trung Quốc có thể tận dụng một cách khôn khéo sự thống trị của mình để đạt được lợi ích chính trị hoặc kinh tế.


• Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới về xây dựng các nhà máy sản xuất chip mới, với kế hoạch xây dựng hàng chục nhà máy sản xuất chất bán dẫn vào năm 2024, hầu hết trong số đó sẽ được dành riêng để sản xuất các công nghệ cũ hơn.   Mặc dù Trung Quốc chỉ chiếm 11% công suất chế tạo chất bán dẫn trên toàn thế giới vào năm 2019, nhưng được dự báo sẽ đạt 18% vào năm 2025. Do những khó khăn mà Trung Quốc đang gặp phải trong xuất khẩu dưới sự kiểm soát của các quốc gia phương Tây, họ đang tập trung vào năng lực công nghệ chip thấp hơn, và Trung Quốc có thể trở thành cường quốc trong phân khúc này,  cuối cùng điều này có thể khiến một số người mua tin cậy hơn.


• Sự thống trị của Trung Quốc trong khai thác và chế biến một số vật liệu chiến lược, bao gồm cả yếu tố đất hiếm, thể hiện một lỗ hổng lớn đối với Hoa Kỳ. Trung Quốc có thể sử dụng quyền kiểm soát đối với những thị trường khoáng sản quan trọng để hạn chế số lượng vì lợi thế thương mại, hoặc sử dụng như một công cụ trong chính trị hoặc tranh chấp thương mại. Sự gián đoạn kéo dài trong nguồn cung do Trung Quốc kiểm soát sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt có thể ảnh hưởng đến sản lượng trong sản xuất dân sự và quốc phòng ở Hoa Kỳ và phương Tây. Tuy nhiên, những hạn chế đối với xuất khẩu khoáng sản  có thể sẽ đẩy nhanh nỗ lực và sự phối hợp trên toàn thế giới để phát triển các nguồn thay thế hoặc sản phẩm thay thế không dựa vào Trung Quốc.


• Một số lĩnh vực cần quan tâm khác là lĩnh vực sản xuất pin, dược phẩm và tấm năng lượng mặt trời. Ví dụ, các công ty có trụ sở tại Trung Quốc đang trên đà kiểm soát 65% thị trường pin lithium-ion, với việc CHND Trung Hoa chiếm ưu thế trong tất cả các phần của chuỗi cung ứng; Trung Quốc sản xuất 40% sản lượng của thế giới hoạt chất (API), thành phần chính trong thuốc chữa bệnh; Trung Quốc  sản xuất tấm pin mặt trời hiện đã vượt quá 80% và được thiết lập để tăng lên hơn 95 phần trăm trong những năm tới.

Đào Văn
(Tóm lược theo bản báo cáo thường niên của Cộng đồng Tình báo Hoa Kỳ  phổ biến ngày 8/3/2023)