Tham nhũng ở Việt Nam đã đạp đổ đạo lý của một dân tộc, giẫm đạp lên “tấm gương đạo đức” mà chính quyền dày công xây dựng, học tập.
Chiến dịch “đốt lò” trong sáu năm qua cũng chỉ tập trung ở quan chức cấp cao, các vụ án lớn. Kiểu chống tham nhũng của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cho thấy là độc quyền của đảng chứ không phải trên nền tảng của luật pháp và thiết chế của xã hội dân chủ.
Chế độ trồng cây cụ tổng “đốt lò”
Sau khi cướp được chính quyền vào mùa thu năm 1945, vài tháng sau Chủ tịch Hồ Chính Minh đã ký sắc lệnh đầu tiên để phòng, chống tham nhũng trong hàng ngũ những người cộng sản lãnh đạo.
Từ đó đến nay chế độ cố gắng hoàn thiện việc chống tham nhũng theo tư duy của lý tưởng cộng sản.
Nhưng ngược với mong muốn, mức độ và sự phổ biến tham nhũng ở Việt Nam tỷ lệ thuận với thâm niên nắm quyền của những người cộng sản.
Điều này cho thấy, lý tưởng cộng sản áp dụng vào thực tế chính quyền của nó có rất nhiều vấn đề. Thể chế độc tài này đã trực tiếp tạo ra cơ chế, khoảng trống cho tham nhũng lộng hành, phổ biến. Tham nhũng từ chính quyền tạo ra đã dẫn dắt một xã hội tham nhũng với tâm lý bớt xén, chấm mút để thu về túi riêng trong mọi ngõ ngách.
Ông Nguyễn Phú Trọng nắm quyền cao nhất ở Việt Nam từ đầu năm 2011, nhưng phải đến cuối tháng 7/2017, ông mới có thể mạnh miệng bằng từ đầy tính hình tượng, “đốt lò”. Từ này đang trở thành một slogan nổi bật trong sự nghiệp chính trị của ông.
Chiến dịch “đốt lò” được thấy qua việc đưa hàng loạt quan chức cấp cao thăng tiến nhanh trong thời ông Nguyễn Tấn Dũng làm Thủ tướng vào ‘lò’. Đây là những quan chức được ví như thế lực của cựu thủ tướng còn trụ lại khi thủ lĩnh bị buộc về làm “người tử tế”.
Điều này gây ra những đồn đoán, “đốt lò” chỉ là đấu đá nội bộ của những quan chức cấp cao của chính quyền, ông Trọng dùng chiến dịch đốt lò để tiêu diệt phe ông Dũng.
Có các nhận định khác nhau, nhưng trên thực tế, chiến dịch “đốt lò” đã đem lại được tín hiệu tích cực cho chính quyền cộng sản Việt Nam.
Chỉ số chống tham nhũng của Việt Nam được tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International) xếp hạng liên tục thăng hạng trong các năm qua. Năm 2017, Việt Nam đứng hàng 107 trong 180 quốc gia được khảo sát, đánh giá, thì vào năm 2022 đã thăng lên hạng 77/180 quốc gia.
Nhưng từ đầu chiến dịch “đốt lò” đến nay cho thấy, ông Trọng chỉ tập trung xử lý ở ‘đầu cuối’ hơn là có biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn tham nhũng từ đầu.
“Đốt lò” tạo ra sự trì trệ trong đầu tư công
Việc “đốt lò” của ông Trọng mang lại nhiều tín hiệu tích cực trong dư luận. Nhưng trái ngược với đó là sự hoang mang trong quan chức chính quyền vốn đã quen với sự nhũng nhiễu, đòi hỏi lợi lộc từ quyền lực và công việc họ đảm nhiệm.
Sự hoang mang này có vẻ như đang tạo ra tâm lý bất động trong bộ phận quan chức có trách nhiệm trong việc đầu tư, giám sát đầu tư từ ngân sách của nhà nước.
Tại kỳ họp thứ 5 quốc hội khóa 15, hồi đầu tháng 6, quốc hội đã đưa ra thông tin Việt Nam đang có một triệu tỷ đồng tiền nhàn rỗi.
Ông Hồ Đức Phớc, Bộ trưởng Tài chính giải thích về số tiền này: “Có 895.000 tỷ đồng lãi suất 0,8% một năm tại Ngân hàng Nhà nước và gửi ngắn hạn tại ngân hàng thương mại 130.000 tỷ đồng. Ông cho hay, đây là nguồn nhàn rỗi tạm thời, đã có trong dự toán được Quốc hội phê chuẩn cho các dự án đầu tư công, chương trình mục tiêu quốc gia. Số tiền này đã có kế hoạch chi tiết cho các dự án. Việc tồn dư là do chưa sử dụng, chưa giải ngân hết chứ không phải để dành chi, phân bổ vào việc khác", ông Phớc nói.
Một đất nước đang phát triển, cơ sở hạ tầng còn nhiều thứ chưa đáp ứng được kỳ vọng của doanh nghiệp, mang lại sự thuận lợi cho người dân. Điều này càng trở nên cấp thiết để đón luồng đầu tư nước ngoài trong xu thế của nhiều doanh nghiệp dịch chuyển khỏi Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Việt Nam cho thấy đang có tiền, đã xác định được làm việc nào lại không có người để làm là điều cần đặt ra câu hỏi do đâu.
Phải chăng đây là sự chờ đợi cho qua chiến dịch “đốt lò” trong quan chức chính quyền để tái thúc đẩy việc đầu tư, xây dựng từ ngân sách nhà nước?
Bởi đầu tư công ở Việt Nam xưa nay luôn là ‘mảnh đất màu mỡ’ để quan chức dùng quyền lực trong công việc của mình để bỏ túi riêng. Nay đang lúc phong trào “đốt lò” giương cờ nên chẳng ai dám làm. Bởi làm mà không xơ múi được gì cũng tiếc.
Nhìn ở góc độ này có thể thấy, chiến dịch “đốt lò” đang tạo ra sự trì trệ, bất lợi cho quốc gia do thói quen làm việc của quan chức xưa nay được thể chế tạo ra.
Đàn áp xã hội dân sự
Song song với chiến dịch “đốt lò”, ông Nguyễn Phú Trọng đã dùng những người thân tín để trấn áp, triệt hạ các cá nhân, tổ chức xã hội dân sự thúc đẩy sự phát triển toàn diện, hài hòa của Việt Nam.
Hàng loạt các tổ chức xã hội dân sự về môi trường bị đóng cửa và lãnh đạo các tổ chức này như Đặng Đình Bách, Ngụy Thị Khanh, Mai Phan Lợi, Bạch Hùng Dương và mới đây nhất là bà Hoàng Thị Minh Hồng bị bắt. Họ bị buộc tội trong các thủ thuật của chính quyền.
Hơn 6 năm qua cũng là thời gian đàn áp không khoan nhượng với hàng loạt người có tiếng nói khác với chính quyền và đấu tranh cho sự dân chủ của quốc gia. Họ lần lượt bị bắt, khởi tố và bị bỏ tù trong những bản án nhiều năm tù theo các điều 331, 117 của Bộ luật Hình sự Việt Nam.
Nhiều nhà đấu tranh như ở ẩn, buộc phải trở nên câm lặng trước sự gia tăng bắt bớ, đàn áp của chính quyền.
Phong trào dân chủ của Việt Nam hoang vắng như chợ chiều trước sự truy lùng của ngành công an vốn như tay chân trong nhà ông Trọng.
“Đốt lò” cùng sự triệt tiêu mọi tiếng nói khác biệt, tổng bí thư đảng đang dùng quyền lực đảng để xóa bỏ chút cởi mở trước đó để gia tăng sự độc tài trở lại ở Việt Nam.
Ngay cả báo chí vốn dành được tình cảm của công chúng trong việc đưa ra ánh sáng nhiều vụ tham nhũng trong hơn chục năm trở về trước giờ phải chịu cảnh ‘việt vị’ trước việc “đốt lò”. Báo chí chỉ còn đóng vai trò hùa theo, tuyên truyền cho chiến dịch của ông Trọng hơn là phát hiện, điều tra.
Việc không dựa trên nền tảng của luật pháp, các thiết chế trong một xã hội hiện đại, cởi mở, “đốt lò” đang cho thấy nó như phong trào, dựa vào một cá nhân để chống tham nhũng. Do đó, việc chống tham nhũng hiện nay có lẽ rồi cũng chỉ là dấu ấn cho sự nghiệp chính trị của một cá nhân hơn là việc tạo nền tảng cho tương lai của bộ máy nhà nước ở Việt Nam.
Người Việt cần lên tiếng để có một xã hội hoàn thiện trong việc phòng ngừa, chống được tham nhũng hơn là thỏa mãn với chiến dịch “đốt lò”, hoặc rơi vào cảnh phải tung hô lửa của một người cháy mãi trong sự nghiệp chống tham nhũng.

Võ Ngọc Ánh (VOA)

Sửa bởi người viết 28/08/2023 lúc 09:40:14(UTC)  | Lý do: Chưa rõ