Nhiều nhà tranh đấu Nga duy trì việc tưởng niệm các nạn nhân thời Stalin trong bối cảnh chính quyền Putin gia tăng đàn áp các tiếng nói chỉ trích. Hôm qua, 29/10/2023, một ngày trước dịp kỷ niệm chính thức 30/10 hàng năm, nhiều hoạt động tưởng niệm diễn ra trên khắp cả nước.

Đại sứ Hoa Kỳ tại Nga, bà Lynne Tracy đặt hoa tại một điểm tưởng niệm các nạn nhân thời Stalin, gần Cơ quan An ninh Nga FSB tại Matxcơva, ngày 29/10/2023. AP - Dmitry Serebryakov

Tại Matxcơva, nhiều người Nga và đại sứ nhiều nước phương Tây, trong đó có các đại sứ Mỹ và Pháp, đã đặt hoa tại tượng đài tưởng niệm các nạn nhân thời Stalin ở quảng trường Lubianka, gần trụ sở cũ của Cơ quan Mật vụ Liên Xô (KGB), và là trụ sở của Cơ quan An ninh Nga (FSB) hiện nay. Chính quyền cấm tập hợp đông người tại quảng trường này vào hôm qua. 
Trả lời AFP, ông Oleg Orlov, một thành viên của Memorial, cho biết bất chấp lệnh cấm của chính quyền, một số người vẫn có mặt tại khu tượng đài. Tuy nhiên, việc xướng tên các nạn nhân thời Stalin, do tổ chức Memorial, đồng giải thưởng Nobel Hòa Bình 2022, tổ chức hàng năm tại quảng trường Lubianka vào dịp này kể từ năm 1991, đã không thực hiện được vào năm nay.
Trong bối cảnh lễ xướng tên nạn nhân không diễn ra tại quảng trường Lubianka, Memorial đã tổ chức nhiều cuộc xướng tên khác tại một số nơi mang tính biểu tượng tại thủ đô, như nơi ở trước đây của các nạn nhân, nghĩa trang, hay trước một nhà tù. Lễ xướng tên cũng diễn ra tại nhiều thành phố khác, như Volgograd, tên của Stalingrad cũ, tại Novossibirsk, Tyumen và Irkutsk, cũng như ở nước ngoài, theo báo mạng Anh ngữ Moscow Times.
Chính quyền Putin dựng lại tượng đài trùm mật vụ Dzerzhinsky
Theo giới sử gia Nga và phương Tây, các đàn áp dưới thời Stalin, với đỉnh điểm là cuộc đại thanh trừng 1937 – 1938, khiến khoảng 20 triệu người chết. Chính quyền Putin không phủ nhận các tội ác thời Stalin, nhưng cố tình giảm nhẹ quy mô đàn áp, coi đây chỉ là một thảm kịch chung chung, không có các thủ phạm thực sự. Cùng lúc đó, nhà cầm quyền Nga tuyên truyền rầm rộ cho sức mạnh của chế độ Liên Xô cũ, nhiều tượng đài Stalin đã được dựng lên tại Nga dưới thời Putin. 
Cách đây ít tuần đã xuất hiện trở lại một tượng đài Dzerzhinsky, lãnh đạo cơ quan Mật vụ Liên Xô, được coi là một thủ phạm chính của các đàn áp tàn khốc thời Stalin.
Thông tín viên Anissa el Jabri từ Matxcơva cho biết cụ thể:
Tháng 8/1991 khi chế độ Liên Xô sụp đổ, tại quảng trường Lubianka, trụ sở của cơ quan Mật vụ Liên Xô KGB cũ (nay là trụ sở của Cơ quan An ninh Nga FSB), đám đông reo hò lật đổ bức tượng của Dzerzhinsky. Đến tháng 9/2023, tượng nhân vật này một lần nữa được dựng lại với những hình ảnh tuyên truyền rầm rộ trên truyền hình Nhà nước. Tuy nhiên tượng được khánh thành không phải tại nơi công cộng mà trong trụ sở Cục tình báo hải ngoại (SVR), ở ngoại ô Matxcơva. Theo người đứng đầu cơ quan này, việc dựng tượng là nhằm tưởng nhớ  một “tấm gương chính trực, tận tuỵ và trung thành với nghĩa vụ”. 
Càng ngày càng có nhiều tượng của Stalin được khánh thành sau khi quân đội Nga được điều đến Ukraina, lần đầu tiên cách đây gần 10 năm trong lần sáp nhập bán đảo Crimée. Theo ước tính của một số tổ chức, đã có tổng cộng 95 tượng đài vinh danh Stalin được dựng trong 40 khu vực tại Nga kể từ khi tổng thống Vladimir Putin lên nắm quyền, trong khi vào những năm 90, chỉ có 5 tượng đài’. 
Theo RFI