Ảnh minh họa : Một trực thăng Mi-8 của Ukraina bắn hỏa tiễn về phía quân Nga tại một địa điểm ở miền đông, ngày 29/09/2023. Ảnh chụp từ màn hình video. REUTERS - STAFF
Nếu Ukraina thua cuộc trước Nga thì sao ? Câu hỏi mang tính cấm kỵ nơi người Ukraina cũng như các đồng minh phương Tây vì dẫn đến nhiều hệ lụy. Nhưng sau 21 tháng chiến tranh, mặt trận đóng băng, một số đang lặng lẽ nêu ra vấn đề. Tình hình chưa đến nỗi nào, tuy nhiên những tuần qua nhiều đám mây đen chính trị và ngoại giao đang kéo đến. Trên chiến địa, bùn lầy và giá lạnh chưa ngự trị, nhưng các cuộc khủng hoảng làm rung chuyển Kremlin trong năm không dẫn đến sự sụp đổ như đã hy vọng.
Alyona Getmanchuk, giám đốc think-tank New Europe Center ở Kiev cho rằng châu Âu đánh giá thấp năng lực quân sự của Nga. Người Nga vốn giỏi chịu đựng sau những năm độc tài xô-viết kể cả Đệ nhị Thế chiến. Họ đã thích ứng được, như sử dụng drone ngày càng nhiều hơn. Kỹ nghệ vũ khí hoạt động 24/24, bên cạnh đó còn có sự trợ lực của Iran và Bắc Triều Tiên ; Nga cũng lách được cấm vận. Bất mãn xã hội trước thảm họa 150.000 lính tử trận bị bóp nghẹt nhờ số tiền Kremlin phân phát cho các gia đình ; đồng tiền cũng giúp tuyển thêm quân mà không phải động viên. Một viên chức Ukraina tóm tắt tình hình : « Chúng tôi giữ vững vị trí, không thua nhưng cũng không thắng ».
Cuộc chiến nổ ra giữa Israel và Hamas làm Ukraina bỗng biến mất trên truyền thông và những cuộc họp chính trị. Cựu ngoại trưởng Ukraina, Pavlo Klimkin nói : « Chúng tôi phải cạnh tranh với Israel về đạn dược Mỹ, và sẽ còn tệ hơn khi F-16 đến, vì Israel cũng có những chiến đấu cơ tương tự ». Vladimir Putin biết rõ như thế, ông ta muốn có kết quả trước bầu cử tổng thống tháng 3/2024 và sẽ không xuống thang trước thời hạn này. Tổng thống Nga liên tục xuất hiện trước công chúng, Douma khẳng định Kiev chỉ có thể « đầu hàng » hay « chấm dứt hiện hữu ».
Châu Âu « chờ đợi bầu cử Mỹ và phép lạ »
Những người ủng hộ Kremlin trông đợi Ukraina « hết người chiến đấu », sự « mệt mỏi » của phương Tây và sự ra đi của Joe Biden. Lo sợ trước đe dọa vũ khí nguyên tử của Nga, xung đột leo thang hay Ukraina tấn công Crimée, phương Tây chỉ viện trợ nhỏ giọt và trễ tràng, đủ để Kiev kháng cự nhưng không giành được chiến thắng.Giờ đây khi Mỹ phải quay lại Trung Đông, châu Âu không thể giảm cam kết với Kiev nhất là về kinh tế. Một viên chức Pháp nhấn mạnh, không nên nhầm lẫn cuộc chiến, an ninh châu Âu bị đe dọa ở Ukraina chứ không phải Cận Đông. Tuy nhiên lời hứa cung cấp 1 triệu viên đạn chỉ mới thực hiện được 30 %.
Alyona Getmanchuk nói : « Vấn đề là châu Âu không cảm thấy tính khẩn cấp. Các nước lớn chờ đợi cuộc bầu cử Mỹ và hy vọng trong thời gian đó phép lạ sẽ xảy ra ở Ukraina. Mọi người cho rằng Ukraina sẽ trụ được một, hai năm nữa mà không cần trợ giúp thêm. Nhưng chúng tôi không thể chiến đấu đến người Ukraina cuối cùng ». Châu Âu vẫn đang trong tâm lý thời bình, còn Ukraina đang trên tuyến đầu, nghĩ đến một kế hoạch B : gia nhập NATO mà không cần Điều 5, trong khi chờ đợi thu hồi được lãnh thổ bằng ngoại giao. Nhưng liệu phương Tây có chiến lược về Ukraina hay không ? Một viên chức Ukraina đặt câu hỏi.
Nếu Kiev thất bại, hậu quả sẽ rất nặng nề. Kremlin sẽ được khuyến khích bành trướng sang các nước thuộc Liên Xô cũ, các giá trị và nguyên tắc của phe dân chủ coi như bằng không trước các chế độ độc tài Vladimir Putin và Tập Cận Bình. Không còn nhiều thời gian để thức tỉnh, Donald Trump quay lại sẽ là món quà cho Kremlin. Một nguồn tin Élysée nói : « Chúng ta may mắn có một chính quyền Mỹ tử tế và trông cậy được vào kho vũ khí thời chiến tranh lạnh. Tất cả đã kết thúc, cần tỉnh giấc và tái kỹ nghệ hóa châu lục ». Quân đội Nga đã loan báo tăng ngân sách quân sự 2024 lên 70 % so với 2023, và với số tiền Kremlin hiện có, quân Nga có thể tham chiến nhiều năm nữa.
Cuộc xâm lăng nuốt trọn nguồn lực nước Nga
Ngược lại, Le Monde nhận định « Matxcơva đang có giọng điệu đắc thắng, nhưng chiến tranh sẽ làm rõ thêm khiếm khuyết về cơ cấu của kinh tế Nga ». Cuộc xâm lăng Ukraina rốt cuộc sẽ nuốt trọn nguồn sinh lực của nước Nga.Những tuyên bố tích cực về kinh doanh của Putin không lừa được ai, nhất là những công ty ngoại quốc bị quốc hữu hóa như tài sản của tập đoàn Pháp Danone bị tịch biên để giao cho phe nhóm độc tài Chechnya Ramzam Kadyrov.
Tăng trưởng được thổi phồng một cách giả tạo vì chiến tranh chiếm 30 % ngân sách 2024, tỉ lệ chưa từng thấy trong lịch sử đương đại của Nga. Quốc phòng được dành cho 6 % nguồn lực quốc gia, gấp đôi so với Hoa Kỳ, và gần 10 % nếu tính thêm nhiều tỉ rúp khác như « tiền đền bù » cho các gia đình quân nhân tử trận. Kỹ nghệ vũ khí không đáp ứng nổi nhu cầu quân đội, Matxcơva phải mua đạn dược của Bắc Triều Tiên, nhập các linh kiện điện tử lưỡng dụng từ Trung Quốc, lén lút mua chip bán dẫn châu Âu cho hỏa tiễn.
Kremlin còn yêu cầu các khách hàng trung thành như Ai Cập, Belarus, Pakistan, Brazil gởi trả lại những thiết bị mà Nga đang rất cần như động cơ trực thăng, vì số bị bắn hạ rất lớn. Về vũ khí xuất khẩu, Nga đành để mất thị trường vào tay phương Tây và Trung Quốc. Nguy cơ trước mắt là sự yếu kém của đồng rúp, lạm phát 6,69 % và thị trường lao động : kỹ nghệ vũ khí hút hết công nhân công nghiệp và dịch vụ vốn đã thiếu người vì bị động viên và làn sóng chạy trốn ra nước ngoài. Những khiếm khuyết càng bộc lộ : công nghệ chậm tiến, dân số sụt giảm và nay lệ thuộc vào Trung Quốc. Một tương lai chẳng mấy huy hoàng như Putin mong muốn.
Matxcơva mở rộng ảnh hưởng sang Gruzia
Đặc phái viên Le Monde tại Tbilissi cho biết từ bốn năm qua, một tượng bán thân Stalin đã được dựng lên ở ngã tư Okami nhưng không có ai phản đối. Ít nhất 12 tượng bán thân hay toàn thân của nhà độc tài Liên Xô đã xuất hiện ở đất nước vùng Kavkaz kể từ năm 2012, khi đảng « Giấc mơ Gruzia » lên nắm quyền. Đảng này do tài phiệt Bidzina Ivanichvili thành lập, điều khiển trong bóng tối, và đây chỉ mới là biểu hiện bên ngoài của cuộc chiến đa diện mà Nga tiến hành từ nhiều năm qua để ngăn cản Gruzia xích gần với Liên Hiệp Châu Âu và NATO.
Nhà nghiên cứu Eto Buziashvili nhận xét : « Nga sắp giành được Gruzia. Giờ đây chính quyền tỏ ra thù địch hẳn với phương Tây, với những tuyên bố rập khuôn theo Kremlin ». Thời gian đứng về phía Putin. « Đó là một chiến lược dài hạn. Matxcơva ra tay từ từ, và một hôm bừng con mắt dậy ta thấy mình đã nằm trong quỹ đạo của Nga ». Tất cả mọi lãnh vực đều bị ảnh hưởng : chính trường, truyền thông, kinh tế, tôn giáo. Quân Nga hiện đã chiếm đóng 20 % lãnh thổ Gruzia từ sau cuộc chiến năm 2008. Nhà hoạt động Dachi Imedadzé khẳng định, mục tiêu của Putin là biến Gruzia thành một « vùng xám ».
Châu Âu là nhà tài trợ lớn nhất cho Tbilissi, Hoa Kỳ cũng đã đầu tư nhiều tỉ đô la để giúp dân chủ hóa ; nhưng Gruzia lại từ chối tham gia trừng phạt Nga, tái lập đường bay trực tiếp với Matxcơva. Tuy tiếp nhận 100.000 người Nga chạy trốn lệnh động viên, nhưng Gruzia lại từ chối cho các nhà đối lập với Kremlin nhập cảnh. Đặc biệt quân Nga gặm nhấm dần khu vực biên giới tại hai vùng đã bị chiếm trước đây là Abkhazia và Nam Ossetia, công dân Gruzia thường xuyên bị Nga bắt cóc thậm chí sát hại. Dù lòng dân vẫn hướng về phương Tây nhưng « mưa dầm thấm lâu », tuyên truyền bóp méo thông tin dần có ảnh hưởng.
Theo RFI
