Công an và dân phòng bao vây người biểu tình phản đối Trung Quốc ở TPHCM hôm 18/5/2014 (minh hoạ)
REUTERS/Peter Ng

Trong báo cáo thường niên công bố gần đây, tổ chức Sáng kiến Đánh giá Nhân quyền (Human Rights Measure Initiative- HRMI) có trụ sở tại New Zealand nói tình trạng nhân quyền của Việt Nam tiếp tục suy giảm trong năm 2023 cho dù “vẫn lạc quan hơn thực tế” theo như đánh giá của một nhà hoạt động.
Báo cáo của HRMI đo lường mức độ của các chính phủ đối xử với người dân công bố ngày 19/6/2024 cho thấy, phần về Việt Nam có điểm số 4,6 ở mục An toàn trước Nhà nước và 2,3 ở mục Trao quyền trên thang điểm 10 trong năm 2023, so với mức điểm tương ứng là 4,9 và 2,7 trong năm 2022 và giảm mạnh so với số điểm 5,3 và 3,0 của năm 2021.
Điểm An toàn trước Nhà nước đang ở mức dưới trung bình, cho thấy nhiều người Việt không an toàn trước một hoặc nhiều điều như: bắt giữ tuỳ tiện, tra tấn và bị ngược đãi, cưỡng bức mất tích, hành quyết mà không thông qua tòa án.
“Đối với các quyền dân sự và chính trị, chúng tôi không có đủ dữ liệu cho các quốc gia trong khu vực Đông Á và Thái Bình Dương để đối chiếu theo khu vực. Tuy nhiên, so với 45 quốc gia khác được chúng tôi khảo sát, Việt Nam đang thực hiện tệ hơn mức trung bình về quyền được an toàn trước nhà nước,” HRMI nói trong báo cáo.
Cựu tù nhân lương tâm Đặng Thị Huệ nói bà là chứng nhân cho vấn nạn mất an toàn trước nhà nước. Kể từ khi mãn hạn án tù 39 tháng vào tháng 1/2023, bà thường xuyên bị mời lên đồn công an làm việc về vấn đề an ninh, như nhiều nhà hoạt động khác. Bà nói với Đài Á Châu Tự Do (RFA) trong ngày 20/6:
“Tôi là một ví dụ rất là điển hình trong cái việc mà họ (công an địa phương) thường xuyên lôi ra kéo vào, không cần phải có căn cứ không cần phải có một quy trình nào cả.”
Thậm chí, bà còn bị an ninh tỉnh Thái Bình bắt cóc giữa đường rồi đưa về trụ sở Công an tỉnh để tra khảo, toàn bộ sự việc được camera an ninh gần đó ghi lại được.
“Đến tháng năm vừa rồi, họ tổ chức bắt cóc tôi ngay ở giữa đường, trong đấy thì có sáu công an một người là mặc quân phục còn lại là 5 người là mặc thường phục đã áp tải tôi về trụ sở của công an tỉnh Thái Bình và giữ tôi hơn 24 tiếng.”
Trong mục này, tiêu chí Quyền không bị kết án tử hình, Việt Nam nhận được điểm số 4,9, dưới mức trung bình. Điểm số này dường như tương thích với đánh giá của tổ chức Ân xá Quốc tế trong báo cáo mà tổ chức nhân quyền có trụ sở ở Anh quốc công bố gần đây,  theo đó, trong năm 2023, Việt Nam thi hành án tử hình hơn 122 người.
Cuối tháng 9/2023, nhà chức trách tỉnh Thanh Hoá đã thi hành án tử hình đối với Lê Văn Mạnh cho dù tử tù này liên tục kêu oan trong khi Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) cùng với Đại Sứ quán của Canada, Vương quốc Anh và Vương quốc Na Uy tại Việt Nam ra tuyên bố chung kêu gọi Hà Nội dừng việc thi hành án đối với ông.
Một nhà hoạt động ở Hà Nội, người không muốn xưng tên vì lý do an ninh, cho biết điểm số mà HRMI đánh giá về Việt Nam “có vẻ vẫn lạc quan so với thực tế.”
Theo người này, người dân Việt Nam có các quyền về y tế, chỗ ở, thực phẩm nhưng chất lượng rất tệ trong khi nền giáo dục thực chất là định hướng. Bên cạnh đó, quyền tự do hội họp không có trên thực tế. 
Nhắc lại việc bắt giữ hoặc kết án nhiều người hoạt động như Nguyễn Lân Thắng, Phan Vân Bách, Phan Tất Thành trong vài năm gần đây, người này nói trong tin nhắn gửi RFA:
“Về tổng thể, tình hình nhân quyền Việt Nam không có cải thiện gì so với các năm trước. Nhiều người thuộc giới bất đồng chính kiến vẫn bị bắt giữ bất kể là họ còn hoạt động hay không, cho thấy sự cởi mở về vấn đề phản biện là không có.
Trước đây, nhiều người cho rằng người dân thường bắt đầu có thể bình luận về chính trị trên các diễn đàn xã hội nhưng khi các hội nhóm đối lập bị nhà nước triệt phá thì các diễn đàn này bị bẻ lái và các tiếng nói nhỏ lẻ cũng không còn, cho thấy quyền tự do ngôn luận cũng không có sự cải thiện.
Về tham gia quản lý xã hội, người dân không thực hành được các quyền của mình trong khi bộ máy nhà nước không có cải thiện.”
Phóng viên  gửi email tới Bộ Ngoại giao Việt Nam để đề nghị bình luận về báo cáo của HRMI nhưng không nhận được ngay phản hồi.
HRMI là một sáng kiến được khởi xướng từ năm 2016 bởi một nhóm chuyên gia kinh tế, nghiên cứu chính sách công và nhân quyền. Tổ chức này bắt đầu tiến hành khảo sát ở 13 nước vào năm 2017, đến năm 2023 đạt 45 quốc gia.
Tổ chức này hướng đến việc đo lường có hệ thống tất cả các quyền trong Tuyên ngôn Nhân quyền Quốc tế ở mọi quốc gia trên thế giới.
Thông qua việc đánh giá nhân quyền, tổ chức đang làm sáng tỏ những gì đang thực sự diễn ra, và đưa ra cho các chính phủ một sự đánh giá để khích lệ việc đối xử với mọi người dân tốt hơn. 
Mỗi năm, dữ liệu nhân quyền về chính trị và dân sự của tổ chức này lại được tập hợp bằng khảo sát đa ngôn ngữ được soạn thảo cẩn thận, với người tham gia là những chuyên gia địa phương trong lĩnh vực này.
Theo RFI