“Vô phạt” -dịch từ chữ impunity- khác với “vô tội” (not guilty). Vô tội là tình trạng của một bị cáo được tòa xử là không phạm tội và dĩ nhiên không bị trừng phạt; vô phạt là được miễn trừng phạt hoặc không bị phạt, dù có tội; như trường hợp của ông Bashar al-Assad.
Hai chữ “vô phạt” trong luật quốc tế về nhân quyền chỉ định việc không đem được tội nhân vi phạm nhân quyền ra tòa, do đó chà đạp quyền được đối xử công bằng, và được bồi thường xứng đáng của nạn nhân.
Bản báo cáo của phái đoàn điều tra Liên Hiệp Quốc phổ biến hôm thứ Hai 16 tháng Chín xác nhận Tổng thống Bashar al-Assad phạm tội giết người, giết nhiều người bằng vũ khí hóa học (VKHH) -thứ khí giới bị luật pháp quốc tế cấm sử dụng.
Mặc dù không trắng trợn khẳng định Assad là thủ phạm, nhưng bản báo cáo liệt kê nhiều sự kiện
về đạn đạo, về sức nặng của VKHH, hướng bắn, và loại hơi độc sử dụng, để đồng ý với lời kết tội của Hoa Kỳ và những quốc gia Tây phương đối với chính phủ Syria.
Nhận định về bản báo cáo này, Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius nói, “phái đoàn điều tra Liên Hiệp Quốc xác nhận Assad là thủ phạm”.
Nhưng Tổng thống Nga Vladimir Putin lại không đồng ý; ông nói, “Sử dụng hơi độc là việc hiển nhiên đã xẩy ra, không ai nghi ngờ gì cả. Tuy nhiên có nhiều yếu tố để tin quân đội Syria không sử dụng hơi độc, mà chính những lực lượng chống chính phủ sử dụng, để khích động sự can thiệp của những quốc gia hùng mạnh cầm đầu chúng, võ trang và yểm trợ chúng; việc can thiệp sẽ khiến họ bênh vực bọn quá khích. Tin tức về việc bọn này đang chuẩn bị tấn công hóa học vào Do Thái, là điều không thể coi thường”.
Putin khai thác nhược điểm bản báo cáo của phái đoàn điều tra Liên Hiệp Quốc không dám minh định kết tội Assad. Ông còn khai thác nhược điểm của thế giới tự do ớn nhợn không muốn dây vào một cuộc chiến tranh Ả Rập khác, và ông còn kéo Do Thái về phe Assad bằng cái tin vu vơ nói là bọn chống Assad đang định dùng VKHH tấn công Do Thái.
Putin nói, “Việc Hoa Kỳ coi hành động can thiệp quân sự vào những cuộc nội chiến của các nước khác quả là đáng lo. Can thiệp quân sự như vậy có lợi gì cho Hoa Kỳ trên đường dài không? Tôi không tin điều đó.
Hàng triệu người đang mất tín nhiệm vào thế đứng dân chủ của Hoa Kỳ, vì Hoa Kỳ chỉ dựa vào sức mạnh tàn bạo, kết hợp vội vã dưới khẩu hiệu “mọi người chỉ có 2 vị thế hoặc theo, hoặc chống chúng tôi”. (Câu này Putin khai thác một lời tuyên bố của Tổng thống GW Bush)
Tuy nhiên, sức mạnh đã được chứng minh là vô nghĩa và không kiến hiệu. Tình hình A Phú Hãn đang rối nùi, và không ai biết sẽ ra sao sau ngày liên quân rút lui. Libya bị xé nát thành nhiều bộ lạc, nhiều phe phái. Nội chiến tiếp diễn tại Iraq, với vài chục người bị giết mỗi ngày”.
Lời biện hộ của Putin hóa giải vai trò sát nhân của Assad, và giúp ông lên thang trị giá trong dư luận Hoa Kỳ: một chính khách Mỹ chuyển nghề thành phóng viên -ông Dennis Kucinich- đến Syria phỏng vấn Assad. Nguyên là một dân biểu Dân Chủ, Kucinich đã 2 lần ứng cử tổng thống, nhưng không lần nào qua khỏi vòng loại -vòng bầu chọn trong nội bộ đảng Dân Chủ.

Assad đưa Kucinich vào xiệc. Ông tổng thống độc tài và sát nhân bảo ông ứng viên tổng thống là Tổng thống Obama đã nói dối khi chỉ trích là Assad giấu giếm chối dài là không hề có tàng trữ VKHH.
Assad bảo Kucinich là ông chỉ không xác nhận, chứ không hề phủ nhận là ông có tàng trữ VKHH. Assad diễn giải cho Kucinich hiểu khoảng cách giữa hai thái độ không xác nhận và phủ nhận.
Putin đã thắng khi ông hóa giải được quyết tâm của Obama trừng phạt Assad, hóa giải bằng cách đưa ra đề nghị bắt Assad phải giao nạp toàn bộ VKHH cho Liên Hiệp Quốc để phá hủy đi. Không ai buồn quan tâm đến cái thua của Obama: Putin bảo dư luận, Liên Hiệp Quốc đã không khẳng định được kẻ giết người là ai, nên không xử được tên sát nhân, vậy chúng ta hãy tạm hài lòng với việc trừng trị con dao giết người, hãy bắt Assad giao nạp VKHH.
Assad bảo Kucinich, “Liên Hiệp Quốc muốn tôi giao nộp VKHH ư? Tôi tuân hành, nhưng tập trung VKHH vào một hai nhà kho để giao nộp, là việc làm khá lích kích và tồn kém”. Assad nói ông ta đòi một tỉ Mỹ kim và thời gian một năm để hoàn thành việc giao nộp VKHH.
Tóm tắt -Assad giết 1,400 thường dân bằng vũ khí hóa học; Obama ra lệnh cho 4 chiến hạm Mỹ vào Địa Trung Hải, chờ lệnh ông, pháo kích Assad bằng hỏa tiễn để trừng phạt cái tội giết thường dân bằng VKHH -thứ khí giới đã bị Liên Hiệp Quốc cấm sử dụng.
Quốc hội Anh biểu quyết không cho quân đội Anh tham dự hành động quân sự này; người Anh nhợn việc tham chiến tại Trung Đông sau khi ôm đầu máu từ 2 chiến trường Iraq và A Phú Hãn trở về Luân Đôn.
Tổng thống Obama xin quốc hội thôi, không biểu quyết về việc trừng phạt Assad, vì ông biết nếu ông không xin họ ngưng, họ sẽ làm như quốc hội Anh đã làm; và đưa đến kết quả là Mỹ -sức mạnh cuối cùng chống độc tài, chống bạo chúa- cũng đầu hàng Assad như Anh đã đầu hàng.
Cuối cùng anh xen đầm quốc tế Obama đứng một mình đối diện với thủ phạm Assad được tổng thống Nga bênh vực; Obama còn bị dư luận Âu Mỹ ghét bỏ, không thèm ngó ngàng gì tới nữa; trong lúc Assad an toàn với thái độ “mackeno” (mặc kệ nó) của thế giới.
Obama xin trừng phạt “nó” bằng một cuộc pháo kích, không kích, không thể nào bị sa lầy như những cuộc hành quân quy mô ngày xưa. Dư luận vẫn ‘xây nô, mackeno’.

Chưa hài lòng với kỳ công cứu sống Assad, Putin còn lên lớp thế giới; trong bài op-ed (opposite the editorial page – phản luận) đăng trên tờ The New York Times: “Không ai muốn Liên Hiệp Quốc phải chia chung một số phận với hội Quốc Liên -số phận tan vỡ vì thiếu ảnh hưởng. Diễn biến này sẽ đến nếu những nước có nhiều ảnh hưởng coi thường Liên Hiệp Quốc, cứ hành động quân sự không cần sự cho phép của Hội Đồng Bảo An”.
Dĩ nhiên, 6 chữ “những nước có nhiều ảnh hưởng” chỉ định Hoa Kỳ; tuy nhiên thái độ trừng phạt Assad “không cần sự cho phép của Hội Đồng Bảo An” là do tình trạng không tài nào Hoa Kỳ xin được phép của Hội Đồng Bảo An, vì trong đó 2 trong 5 thành viên thường trực có quyền phủ quyết là Nga và Trung Cộng.
Hội Quốc Liên, được Putin đề cập đến, là tổ chức tương tự với tổ chức Liên Hiệp Quốc hiện nay, được thành lập sau Thế chiến Thứ nhất tại Hội nghị Hòa bình Paris năm 1919. Mục đích của hội này bao gồm những việc giải giáp vũ trang, ngăn ngừa chiến tranh bằng quan niệm an ninh tập thể, giải quyết tranh chấp giữa các nước bằng cách đối thoại ngoại giao, và cải thiện sự thịnh vượng toàn cầu.
Cũng như Liên Hiệp Quốc, hội Quốc Liên thiếu lực lượng vũ trang của riêng mình nên phải phụ thuộc vào các nước mạnh (Great Powers) để thi hàng các nghị quyết của mình, điều mà các nước này thường do dự khi thực hiện. Sau một số thành công đáng kể cũng như một số thất bại lúc đầu, cuối cùng Hội Quốc Liên tỏ ra không thể ngăn cản sự hung hăng của Phe Trục phát xít vào những năm 1930. Sự bắt đầu của Thế chiến Thứ hai cho thấy Hội đã thất bại trong mục tiêu chính của mình – là ngăn ngừa chiến tranh thế giới.
Hiểm họa bạo lực như đã xảy ra vào thập kỷ 1930 đang tái diễn; lần này bạo lực là những tổ chức Hồi Giáo quá khích; điều mâu thuẫn là cả phe Assad lẫn phe chống Assad đều tiềm tàng có sức mạnh và ý chí hung hãn của bạo lực.
Tình trạng mâu thuẫn -những kẻ tàn bạo chém giết lẫn nhau- cũng đang xảy ra tại Iraq và A Phú Hãn, khiến không ai muốn dây vào chiến tranh Trung Đông nữa.
Nhưng bênh vực một trong những phe này -như việc Putin đang làm- mới đưa đến tình trạng đăng quang của bạo lực, vô hiệu hóa và giải tán Liên Hiệp Quốc, mà ông răn đe dư luận Hoa Kỳ.
Nguyễn đạt Thịnh