Trong tháng 8/2012, giới cựu chiến binh thuộc phe Cộng hòa ở Ba Lan bị choáng khi nghe các cáo buộc rằng Tướng Zbigniew Scibor-Rylski, người anh hùng của Khởi nghĩa Warsaw 'là cộng tác viên của công an cộng sản'.

Tướng Zbigniew Scibor-Rylski là anh hùng của Khởi nghĩa Warsaw
Từng là một chỉ huy của lực lượng Cộng hòa Ba Lan trước Thế chiến, Tướng Scibor-Rylski cũng tham gia lãnh đạo cuộc Khởi nghĩa năm 1944 khi thủ đô Ba Lan vùng lên chống phát xít Đức trong nỗ lực cuối cùng giành chủ động chính trị cho phe Cộng hòa trước khi quân Cộng sản tiến vào chiếm đóng nước này.

Nhưng nhân kỷ niệm cuộc khởi nghĩa, các cáo buộc trên báo chí khiến các đồng đội cũ của Tướng Scibor-Rylski, năm nay 95 tuổi, đang phải xem lại tư cách của ông.

Các câu chuyện thời Cộng sản vẫn ám ảnh Ba Lan

Tương kế tựu kế?
Theo các báo Ba Lan tiết lộ, hồ sơ của cơ quan điều tra lịch sử thời cộng sản cho hay từ năm 1947 đến 1964, vị tướng đã làm cộng tác viên 'tích cực, mẫn cán' cho cơ quan mật vụ thời cộng sản Ba Lan và còn được chuẩn bị để đưa sang Mỹ nhằm xâm nhập cộng đồng kiều dân Ba Lan chống cộng sản ở Chicago.

Theo báo Rzeczypospolita số hôm 22/8, ông Scibor-Rylski không bác bỏ chuyện đã nhận lời làm cộng tác viên cho công an mật dưới chế độ mới do Liên Xô thiết lập tại Ba Lan sau Thế chiến 2.

Ông chỉ giải thích rằng ông đồng ý làm như thế sau khi đã giải ngũ và làm việc tại Poznan trong ngành cơ khí, để tìm cách giúp các cựu đồng đội trong lực lượng Cộng hòa cũ tránh bị bắt bớ.

Ông cho hay chính cấp chỉ huy của ông ở đơn vị kháng chiến 'Radoslaw' đã đồng ý để ông nhận lời hợp tác với công an mặt của chế độ mới với mục tiêu 'tương kế tựu kế' để thu thập thông tin.

Nhưng giới cựu binh chống cộng sản tại Ba Lan vẫn không hết choáng váng vì các chi tiết như ông Zbigniew Scibor-Rylski đã theo dõi chính vợ, bà Zofia Kochanska, một nhân vật kháng chiến chống phát-xít nổi tiếng (bí danh Marie Stringer) được quân đội dân chủ bí mật điều về nước từ chiến trường phía Tây trong thời kỳ Đức Quốc xã chiếm Ba Lan.

Thậm chí mẹ vợ ông cũng bị ông theo dõi, theo ghi chép của các nhân viên an ninh cộng sản chỉ đạo công tác của ông Zbigniew Scibor-Rylski mà họ đặt cho bí danh là TW Zdzislawski.

Các sĩ quan an ninh cộng sản còn đánh giá chỉ điểm viên này là 'rất có kỷ luật, và có thái độ chính trị lành mạnh', hàm ý nói ông ta trung thành với chế độ mới.

Thời Cộng hòa Nhân dân Ba Lan, giống như tại Liên Xô, Đông Đức và nhiều quốc gia Xã hội Chủ nghĩa khác, chính quyền cho cục an ninh mở ra các mạng lưới chỉ điểm rộng khắp để theo dõi và kiểm soát xã hội.

Các nhân vật thuộc chế độ cũ - thời Cộng hòa Ba Lan trước Thế chiến - và cựu quân nhân từng tham gia kháng chiến nhưng không thuộc hàng ngũ cộng sản bị theo dõi chặt chẽ.

Mặt khác, chính quyền Ba Lan khi đó cũng muốn dùng uy tín của họ để tác động vào cộng đồng kiều dân Ba Lan ở Phương Tây.

Vì thế, cơ quan công an đã soạn kế hoạch để ông Scibor-Rylski sang Hoa Kỳ nằm lập mạng lưới tình báo trong giới kiều dân ở Chicago.

Nhưng cuối cùng dự án này không được thực hiện.

Theo những gì ông Zbigniew Scibor-Rylski cho biết, ông chỉ muốn xin hộ chiếu cho vợ và mẹ vợ sang thăm thân nhân bên Mỹ năm 1957.

Hiện cũng chưa rõ là độ khả tín của các phiếu công tác do những sĩ quan an ninh phụ trách ông ghi lại cao tới mức nào.

Hiện nay Viện Ký ức Lịch sử Quốc gia Ba Lan (IPN) đang tiếp tục điều tra về hồ sơ của TW Zdzislawski.
Source: BBC