Bìa quyển tạp ghi "Ga Cuối Đường Tàu" của nhà văn Huy Phương. (Hình: Ngọc Lan/Người Việt)
WESTMINSTER, California (NV) – “Nếu cuộc đời là một chuyến tàu thì cuối cùng, chúng ta ai cũng có một nhà ga để xuống, có điều sớm hay trễ mà thôi. Và đến một tuổi, một lúc nào đó, chúng ta phải nghĩ là đã đến lúc sắp xuống tàu. Vì vậy, tác phẩm này, hôm nay đến tay bạn đọc, được xem như là một nhà ga cuối, cuộn chỉ thời gian đã kéo gần hết, quỹ thời gian chẳng còn được bao nhiêu!”

Đây không là lần đầu tiên tôi được chọn làm người viết bài giới thiệu cho một tập sách mới xuất bản của nhà văn Huy Phương, nhưng đây lại là lần đầu tiên tôi thấy có điều gì đó mênh mang, rưng rưng khi lật nhẹ từng trang, và chậm rãi đọc từng dòng mà tác giả viết “Thay lời tựa” cho “đứa con Út” mang tên “Ga Cuối Đường Tàu” – “Tuyển Tập 80.”
“Ga Cuối Đường Tàu” có lẽ là tập sách dày nhất trong số các tác phẩm mà nhà văn Huy Phương đã xuất bản. Bởi, có đến 80 bài tạp ghi tiêu biểu cho lối viết tạp ghi của ông được chọn lựa để đưa vào đây nhằm gửi đến độc giả, những thân hữu, tri kỷ lâu năm, nhân ngày tác giả bước vào tuổi 80.
Đánh dấu “cột mốc” này, bài đầu tiên trong “Ga Cuối Đường Tàu” chính là bài tác giả… tự viết cho mình: “Viết cho ngày lên tám… (mươi)”
“Tuổi 80 đã được xếp vào loại ‘thượng thọ’.” Dẫu biết rằng vậy, nhưng bài viết của “ông già đầu bạc” sao chứa đầy những nỗi niềm, những tâm sự chất ngất. Những người cùng một thời với ông, những người không ít lần xuất hiện trong các buổi ra mắt sách trước đây của ông, như ký mục gia Bùi Bảo Trúc, như Trung Tá Hạnh Nhơn, như nhà báo Vũ Ánh, như Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích,… giờ đều đã là “những người muôn năm cũ”. Phải chăng bước vào tuổi này, nhìn lại bạn bè, tri kỷ chung quanh nay dần thưa, đã khiến ông cảm thấy chút gì đó chông chênh, chơi vơi:
“Ngoảnh lại trước, người xưa vắng vẻ
Trông về sau, quạnh quẽ người sau
Ngẫm hay trời đất dài lâu
Mình ta rơi hạt lệ sầu chứa chan.”
(Thơ của Trần Tử Ngang – do Trần Trọng San dịch)
Tâm trạng này xuất hiện bàng bạc trong nhiều tạp ghi mà ông chọn lọc đưa lại vào đây, như “Bữa ăn một mình,” “Buổi tối một mình,” “Một bờ vai,” “Ngày giỗ,” “Ngày tốt nghiệp,” “Nỗi buồn cuối năm, nỗi buồn cuối đời,” “Bữa cơm gia đình,” “Mẹ vẫn chờ con bên cửa,” “Tri âm tri kỷ đời nay,”…
Tâm trạng này, qua những câu chữ mộc mạc, giản dị của người đã trải qua nhiều ghềnh thác cuộc đời nói lên được nhiều lắm tâm sự của bao người cùng cảnh ngộ: “Nhiều khi trên đường lái xe về nhà buổi chiều một mình, khi thấy trời đã bắt đầu tối, phố xá đã lên đèn, tôi bỗng tự hỏi, buồn biết bao nếu đêm nay không có một nơi để về, hay về một nơi hiu quạnh!” (Buổi tối một mình), “Cha mẹ Việt Nam tự an ủi, ru mình bằng bốn tiếng ‘nước mắt chảy xuôi’ là mọi chuyện đều cho qua, nhận thức đời sống một phần cũng cho là duyên, là phước. Phải chi cha mẹ như cha mẹ nơi quê người, không hề lưu luyến, bịn rịn, ngay từ lúc đứa con đã trưởng thành rời mái ấm ra đi.” (Nỗi buồn cuối năm, nỗi buồn cuối đời)
Bên cạnh những đau đáu về tình người riêng chung trong giềng mối gia đình, ông bà, cha mẹ, con cái, tạp ghi Huy Phương còn là nơi chứa đựng “những niềm riêng làm sao nói hết” của bao người về những điều tưởng như vụn vặt, nhỏ nhoi trong cuộc sống hằng ngày, nhưng thực ra, đó chính là nơi người ta thể hiện trách nhiệm với cuộc đời, với xã hội.
Không khó để nhận ra điều đó qua “Người khách trọ vô tình,” “Cái mặt Việt Nam,” “Đất nước ăn xin,” “Phải biết đỏ mặt,” “Thảm trạng di dân,” “Vũ khí của kẻ yếu,” “Không còn nước mắt,” “Hả hê trên nỗi đau người khác,” “Tình đời và cái xương cụt,”…
Thử đọc lại một đoạn trong bài “Cái mặt Việt Nam”:
“Cái mặt Việt Nam CS ở Nhật mà đại diện là phi công, tiếp viên hàng không, người mẫu, du học sinh ăn cắp… không kể hết tên.
Cái mặt Việt Nam CS ở Phi Châu mà đại diện là nhân viên ngoại giao Vũ Mộc Anh, bí thư thứ nhất của “Đại Sứ Quán Việt Nam” tại Nam Phi, buôn lậu sừng tê giác.
Cái mặt Việt Nam CS ở Đài Loan mà đại diện là công nhân “xuất khẩu” ăn trộm chó làm thịt.
Cái mặt Việt Nam CS ở Nga, Tiệp Khắc, Ba Lan, Đông Đức với những nhóm băng đảng, buôn người có các tòa đại sứ Việt Cộng… chống lưng.
…Phần tôi, mỗi khi soi gương, tôi vẫn nhớ, ‘Tôi là người Việt Nam!’ và cảm thấy thương cho tôi và thù ghét những con người CS đã làm cho hình ảnh Việt Nam xấu xa đi như hôm nay.”
Hay đôi dòng trong bài “Không còn nước mắt”:
“Mới mấy tháng trước đây thôi, vào lúc nửa đêm, tại một tiệm bánh pizza Papa John ‘s ở thành phố Helena, Montana, một người đàn ông bịt mặt vào tiệm, tiến đến quầy thu ngân, đưa ra một mảnh giấy đòi nộp tiền. Công nhân của cửa tiệm vội vã mở hộc, hốt hết tiền đưa cho “kẻ cướp,” nhưng không, người đàn ông bịt mặt, ngần ngừ rồi bỗng bật khóc và nói rằng, ông ta chỉ cần ít thức ăn cho các con ông ở nhà đang đói, chứ ông không phải là tên ăn cướp chuyên nghiệp. Người đàn ông, sau đó rời khỏi tiệm với một hộp pizza và một ít cánh gà, cho gia đình của ông, đang không có gì ăn tối nay. Chủ tiệm đã báo cảnh sát ngay sau đó.
Người ta thường lên án nạn cướp bóc, trấn lột, nhưng nghĩ sao trong trường hợp này, liệu nhân viên cửa tiệm có thể rộng lượng cho đi một ít thức ăn, nếu có một người đàn ông đói khát bất ngờ, thay vì bỏ tiền ra mua thức ăn, lại ngửa tay xin một vài cái cánh gà, hay một miếng bánh cho gia đình và chính ông ta không?”
Người đọc, như tôi, như những ai đang đọc đến những con chữ này, cảm thấy điều gì đang trỗi lên trong tâm trí mình? Một điều gì phẫn uất, đau đớn? Một điều gì tê tái, xót xa?
Cuộc sống với bao lo toan thường nhật kéo chúng ta đi “băng băng,” nhưng những điều nhà văn Huy Phương, trong từng bước đi chậm rãi của mình, nhìn nhận, góp nhặt, và trải bày, đã giúp chúng ta có dịp tự nhìn lại những điều mình vô tình, hay cố ý bỏ quên. Để rồi suy ngẫm, để rồi thấy mình cần nên làm gì trước khi bước chân đến “ga cuối đường tàu.”
Giống như một bài được chọn đặt gần cuối quyển sách, “Tôi biết thế nào anh cũng đến,” có lẽ nhà văn Huy Phương cũng sẽ có một nụ cười mãn nguyện để nói rằng “Tôi biết thế nào quý độc giả cũng đến” khi nhìn thấy “đứa con út” của mình – “Ga Cuối Đường Tàu” – được các độc giả tìm đến.
Ngọc Lan/Người Việt

‘Ga Cuối Đường Tàu’ – chuỗi thương cảm bất tận của nhà văn Huy Phương


Tác giả Huy Phương (trái) và xướng ngôn viên Hoàng Trọng Thụy trong buổi ra mắt sách “Ga Cuối Đường Tàu” tại hội trường nhật báo Người Việt. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
WESTMINSTER, California (NV) – “Nhan đề của cuốn sách được ra mắt hôm nay có thể gây nhiều câu hỏi của quý vị, vì sao là ‘Ga Cuối Đường Tàu’? Nếu cuộc đời là một con tàu thì chúng ta rồi đây ai cũng phải xuống ga,… Biết bao nhiêu người đã xuống ga trước chúng tôi như nhà văn Bùi Bảo Trúc, ký giả Vũ Ánh,… Và có lẽ sẽ còn nhiều người nữa đang ngồi trong con tàu hôm nay.” Nhà văn Huy Phương nói về quyển sách “Ga Cuối Đường Tàu” của mình trong buổi ra mắt vào trưa Chủ Nhật, 16 Tháng Chín tại hội trường nhật báo Người Việt, Westminter.
Trong lời tựa của cuốn sách, ông cũng có viết: “Nếu cuộc đời là một chuyến tàu thì cuối cùng, chúng ta ai cũng có một nhà ga để xuống, có điều sớm hay trễ mà thôi. Và đến một tuổi, một lúc nào đó, chúng ta phải nghĩ là đã đến lúc xuống tàu. Vì vậy, tác phẩm này, hôm nay đến tay bạn đọc, được xem như là một nhà ga cuối, cuộn chỉ thời gian đã kéo gần hết, quỹ thời gian chẳng còn được bao nhiêu!”
Tuy nhiên, xướng ngôn viên Hoàng Trọng Thụy là người điều hợp chương trình ra mắt sách, lại cho rằng: “Tôi nghĩ rằng, cái ga cuối đường tàu này nhằm để lấy trớn, vì quý vị đã biết đến lúc còn tàu dừng lại thì cũng có một con tàu khác lại kéo đi, không phải kéo vào nhà dưỡng lão theo ý của tác giả mà vẫn kéo tiếp tục để đi đến những sân ga khác. Vì trong căn phòng này có cựu Đại Tá Trần Ngọc Thống đã 96 tuổi, mà nhìn kỹ thì đại tá đối với anh Huy Phương cũng không khác bao nhiêu. Cho nên, với tuổi tám mươi của tác giả đối với tôi thì anh Huy Phương sẽ vẫn còn viết được nữa. Và chúng ta sẽ có thêm ‘Ga Cuối Đường Tàu 2.’”

Diễn giả Đỗ Tiến Đức trong buổi ra mắt sách “Ga Cuối Đường Tàu” của tác giả Huy Phương. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Một trong những diễn giả của buổi ra mắt sách là ông Đỗ Tiến Đức, cựu giám đốc Nha Điện Ảnh VNCH. Theo ông Tiến, với 80 bài trong “Ga Cuối Đường Tàu,” Huy Phương viết trong đủ mọi đề tài mà ông đã bắt gặp trong cuộc sống của ông. Nhưng ông Đức thích nhất là Huy Phương viết về tuổi già trước nỗi cô đơn và trước cái chết.
“Dường như Huy Phương thấy những người già Việt Nam ở Mỹ ngày nay, mỗi sợi râu là một xâu buồn tủi. Thế nên, ông đã viết: Trẻ con chỉ biết khóc khi đói, khi lạnh, khi đau. Còn cảnh già thì biết buồn, biết tủi thân, biết hồi tưởng và biết khóc lặng lẽ mà không có nước mắt. Phần lớn đã không còn biết, còn nhớ gì nữa nên khi bị ai ngược đãi, tắm lạnh hay cơ thể thiếu nước, thì cũng không còn có khả năng để phản kháng hay kêu nài,” ông Đức nói.
Ông nói thêm: “Theo Huy Phương thì tâm lý của người đời ai cũng muốn sống lâu, nhưng lại sợ già, sợ bệnh tật. Chuyện đời, có người bớt công việc, chịu thu nhập thấp để ở nhà trông con vì sợ con hư hỏng, chứ chưa nghe nói nghỉ việc để trông coi cha mẹ già đói lạnh. Cho nên ở với cha mẹ về già thì mới khó, chu cấp cho cha mẹ già là điều dễ. Bởi vậy, nhiều bậc cha mẹ già bị đùn đẩy từ đứa con này sang đứa con khác. Và chặng cuối cùng là cái nhà dưỡng lão, cũng có chén cơm, viên thuốc, nhưng không có tình thương của quyến thuộc.”
“Huy Phương bình thản viết: Người mẹ nuôi năm người con là chuyện thường. Nhưng, năm người con không nuôi nổi một người mẹ, thì cũng là chuyên bình thường thôi. Và cũng bình thường như cha mẹ nuôi con trở thành bác sĩ, còn con nuôi cha mẹ thì trở thành bác tài để đưa cháu đi học,” ông Đức chia sẻ thêm.
Một diễn giả khác có mặt trong buổi ra mắt sách là kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa. Theo ông Nghĩa, “Huy Phương đã dùng chuyến tàu hỏa sắp đến nhà ga cuối đường, thì ông biết mình là sẽ phải xuống, và ông đã chuẩn bị kỹ lưỡng để đi xuống. Sau đó, đi đâu thì có lẽ ông không biết. Thật ra, nhiều khi ông cũng chẳng cần biết vì ông bận kiểm lại cái hành lý cho chuyến đi sắp chấm dứt của mình. Hành lý của ông thật ra chẳng có gì nhiều, tại vì những thứ đó đã nằm trong tâm trí của Huy Phương.”

Diễn giả Nguyễn Xuân Nghĩa trong buổi ra mắt sách “Ga Cuối Đường Tàu” của tác giả Huy Phương. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Về bút pháp của quyển sách, diễn giả Nguyễn Xuân Nghĩa nói: “Huy Phương viết rất chỉnh và có lẽ ông đã cân nhắc từng câu, từng chữ cho đến dấu phẩy, dấu chấm và với tác phong của một nhà giáo sống trong một thế giới gọi là văn minh này, chúng ta bão hòa với cái nạn thông tin tràn ngập, thông tin tức thời, nghe xong, đọc thấy là quên, và có khi còn phiên dịch linh tinh với những nhiều âm om sòm không có nghĩa gì cả.”
“Thì trong khung cảnh gọi là văn minh đó, Huy Phương lại ngồi yên như một cụ già của năm xưa. Ông viết tiếng Việt có trật tự, có mạch lạc mà không đi lạc vào khu vườn văn minh đó. Ông khiêm nhường viết tạp ghi như là một thể loại bút ký, nhưng mà vẫn để lại những hình ảnh rất là nghệ quang và mỹ quang. Cái cảm quan về thẩm mỹ của Huy Phương nó họp nhất về tinh thần phát nguyên đạo lý. Đó là tinh thần làm việc của Huy Phương,” ông nói thêm.
“Tôi xin được kết thúc bằng một câu danh ngôn của Huy Phương trong cuốn sách này: Có những thứ đã chết mà người ta tôn vinh, xây lăng cho nó, nó vẫn chết. Nhưng, có những thứ người ta muốn chôn vùi, hủy bỏ, nó vẫn đội mồ sống dậy. Vì vậy, hành lý cuối đường tàu do Huy Phương trao lại cho chúng ta chính là chuỗi thương cảm bất tận,” kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa kết luận.
Một trong những nhà văn nổi tiếng có mặt là Giáo Sư Doãn Quốc Sỹ đã nói: “Tôi trân trọng và quý mến các bạn trẻ đã dấn thân vào con đường văn nghệ mà tôi đã đi trong bao nhiêu năm qua. Tuy họ là những nhà văn trẻ, nhưng tôi vẫn xem họ như là những người tri kỷ của mình. Hôm nay, tôi được đến đây để dự kiến buổi ra mắt sách ‘Ga Cuối Đường Tàu’, và theo tôi, Huy Phương đã gởi gắm những đều mà mọi người đang lúc hay rồi cũng sẽ đến với ít nhất là một trong nhiều hoàn cảnh của quyển sách này.”

Từ trái: Nhà văn Doãn Quốc Sỹ, Giáo sư Dương Ngọc Sum và nhà văn Huy Phương trong buổi ra mắt sách “Ga Cuối Đường Tàu”. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Giáo Sư Dương Ngọc Sum nhận xét: “Ngay từ lúc chúng tôi còn đi học thì anh Huy Phương đã tỏ ra có năng khiếu về văn chương, thì chuyện sau này Huy Phương nổi danh là việc hiển nhiên. Gần đây, anh đã có hướng đi rất đặc biệt đó là cho ra đời những tác phẩm tạp ghi, và theo tôi, Huy Phương là người viết tạp ghi số một.”
Ông Đỗ Anh Tài, cựu giáo chức Việt Nam, bạn học cùng với nhà văn Huy Phương tại Trường Quốc Học Huế, nêu cảm nghĩ: “Với những bài viết của anh Huy Phương, tuy ngắn, nhưng tích lũy rất nhiều điều quan trọng trong đời sống của chúng ta. Thế nên, anh đã giúp ích được rất nhiều về sự truyền đạt không những về tài liệu mà còn những tâm tình đối với quê hương, dân tộc,… Nhất là hoàn cảnh của người Việt đang sống tại hải ngoại trong lúc này”.
Giáo Sư Song Thuận, cựu hội trưởng sáng lập CLB Hùng Sử Việt cũng có nói vài nét về nhà văn Huy Phương: “Nhà văn Huy Phương là một cây viết nổi tiếng ở hải ngoại, vì ông đã được nhiều độc giả thích đọc những tác phẩm của ông. Sở dĩ ông được nhiều độc giả mến mộ là vì tư tưởng của ông rất chín chắn và rõ ràng khi nói về cuộc sống, những suy tư, những ràng buộc thực tế của những người Việt tại hải ngoại.”
Buổi ra mắt sách có phụ diễn phần văn nghệ do đoàn Văn Nghệ Lạc Hồng trình diễn với sự hướng dẫn của giáo sư Nguyễn Châu.
Độc giả có thể liên lạc mua sách qua điện thoại (949) 241 0488. Email: xbnamviet@gmail.com
Chi phiếu xin đề: Namviet Publisher. Gởi về: P.O. Box 6246, Anaheim, CA 92816
Tác phẩm “Ga Cuối Đường Tàu” – Tuyển tập 80, 372 trang $25. (Cước phí 1 cuốn $3 – 1 đến 3 cuốn $5)
Lâm Hoài Thạch/Người Việt