Các nhà ly khai Trung Quốc nhìn lại Thiên An Môn 30 năm sau


Hàng trăm ngàn người biểu tình trên quảng trường Thiên An Môn ngày 17/05/1989.REUTERS/Ed Nachtrieb

Ba mươi năm đã trôi qua kể từ khi những chiếc xe tăng của Giải phóng quân Nhân dân Trung Quốc nghiền nát phong trào biểu tình phong trào đòi dân chủ của sinh viên Bắc Kinh, các nhà ly khai Trung Quốc nhìn lại sự kiện này như thế nào ? Hôm nay, chúng tôi xin mời quý vị nghe ý kiến của một số người.
Trên đài RFI, nhà văn Thái Sùng Quốc (Cai Chongguo), một sinh viên từ Vũ Hán lên thủ đô tham gia phong trào Mùa Xuân Bắc Kinh, nhớ lại không khí lạc quan vào thời ấy :
« Sau vụ thảm sát, người ta cho đó là những sinh viên mơ đến nền dân chủ và chỉ muốn lật đổ chế độ cộng sản. Sự thật không phải như thế. Đa số sinh viên chỉ đòi những cải tổ. Chúng tôi đã tin rằng đảng, các lãnh đạo và nhà nước sớm muộn gì cũng sẽ lắng nghe chúng tôi. Chúng tôi chỉ muốn cải tổ chính trị, chứ không làm cách mạng.
Vào năm 1989, chúng tôi có phần nào lạc quan, vì đã có một cải tổ chính trị, đã có một cải tổ kinh tế rộng lớn. Kể từ những năm 1978-1979, Đặng Tiểu Bình đã từ bỏ chính sách của Mao Trạch Đông, ông ấy đã mở cửa Trung Quốc, đưa tư bản nước ngoài vào, cho phép người dân lập công ty.
Giới sinh viên chúng tôi nghĩ rằng một lãnh đạo Cộng Sản như Đặng Tiểu Bình đã tiến hành những cải tổ kinh tế triệt để, như vậy ông ấy có thể tiến hành luôn cải tổ chính trị. Thế mà cuối cùng ông ấy lại bắn vào sinh viên. Chẳng khác gì ông nội bắn vào những đứa cháu của mình. »

Là một trong những lãnh đạo phong trào Thiên An Môn cách đây 30 năm, nhà bất đồng chính kiến hiện sống lưu vong Ngô Nhĩ Khai Hy ( Wu’er Kaixi ) không giấu vẻ cay đắng :
« Vào năm 1989, chúng tôi đã rất hy vọng, nhưng rốt cuộc phong trào lại kết thúc với một vụ thảm sát. Trong 30 năm qua, tôi đã phải sống lưu vong, nhưng tôi không muốn mất hy vọng. Tuy vậy, thế hệ trẻ hiện nay rất khó mà huy động lực lượng để chiếm quảng trường Thiên An Môn một lần nữa, bởi vì trong thời gian qua, chính phủ Trung Quốc đã trở thành một trong những chế độ toàn trị và tàn bạo nhất trong lịch sử thế giới.
Tôi lên án thế giới và nhất là phương Tây đã giúp cho Trung Quốc trở thành một chế độ như thế. Hiện nay ta có thể tự hỏi không biết nhân dân Trung Quốc có dám nổi dậy lần nữa hay không, nhưng ai cũng thấy là tình hình bây giờ khó khăn hơn rất nhiều. Phương Tây có lỗi một phần và lẽ ra phải thúc đẩy Trung Quốc đi theo con đường dân chủ.
Thế mà trong 30 năm qua, cộng đồng quốc tế lại đối xử với Trung Quốc như là với một chính phủ có trách nhiệm. Vào thời đó, chúng tôi nghĩ rằng, đối thủ của chúng tôi, tức nhà nước, sẽ chọn đi theo con đường đúng đắn. Chúng tôi tin tưởng như thế, chúng tôi tin tưởng như thế. Nhưng rất đáng buồn là chế độ này đã chọn phương án tệ hại nhất cho Trung Quốc. »
Về phần nhà thơ Liêu Diệc Vũ ( Liao Yiwu ), trả lời phỏng vấn RFI, ông đưa nhận định:
« Vụ thảm sát Thiên An Môn đã là điểm khởi đầu của mọi tiến triển của Trung Quốc trong 30 năm qua. Chính vì vậy mà rất cần nhớ lại sự kiện này. Chúng ta cần phải nhớ rằng vào lúc đó một viên tướng đã nói với Đặng Tiểu Bình điều này : "Giết 200 ngàn người sẽ mang lại cho chúng ta 20 năm ổn định".
Tôi nghĩ là ông đã hiểu quá rõ chế độ này và chúng ta cũng vậy, cũng cần phải hiểu điều đó. Rồi người dân và chính phủ đã thỏa thuận với nhau như thế này : các người có thể làm bất cứ điều gì, kể cả làm giàu, nhưng các người sẽ không có tự do ngôn luận, lẫn nhân quyền và dân chủ.
Nói như thế chẳng khác gì : Chúng tôi đã nổ súng và việc này là hoàn toàn đúng đắn. Cần phải đàn áp để duy trì chế độ hiện hành. Và đúng là chính phủ vẫn tiếp tục nghĩ như thế : Nếu không có vụ thảm sát Thiên An Môn, sẽ không có một đất nước Trung Quốc thịnh vượng, với những thành công kinh tế như hiện nay.
Tóm lại, phương Tây đã không thể xuất khẩu nền dân chủ của họ sang Trung Quốc, nhưng bây giờ có nguy cơ là Trung Quốc xuất khẩu chế độ toàn trị của mình sang các nước khác trên thế giới. »
"Trung Quốc tiếp tục chối bỏ Thiên An Môn, nhưng chúng tôi sẽ không để thế giới lãng quên", đó là đề tài một bài viết của ông Hà Tiểu Thanh ( Rowena Xiaqing He ) đăng trên tờ nhật báo Anh The Guardian ngày 03/06/2019. Hà Tiểu Thanh là tác giả cuốn sách “ Những người Thiên An Môn lưu vong : Những tiếng nói đấu tranh cho dân chủ ở Trung Quốc" (Tiananmen Exiles : Voices of the Struggle for Democracy in China)
Tác giả bài viết kể lại câu chuyện của Liane, một sinh viên từ Hồng Kông sang Bắc Kinh để ủng hộ các cuộc biểu tình trên quảng trường Thiên An Môn. Vào đêm 03/06/1989, khi 200 ngàn binh lính Trung Quốc tàn sát những thường dân trong tay không một tấc sắt, Liane đang đứng kế bên Viện Bảo tàng Cách mạng Trung Quốc, nằm ở một góc của quảng trường. Cô đã bất tỉnh sau khi không thể ngăn được một thanh niên liều chết xông về phía các binh lính. Người Liane dính đầy máu của thanh niên này.
Khi Liane tỉnh dậy, những người xung quanh định đưa cô lên xe cứu thương, nhưng khi biết rằng Liane không bị thương, một nữ bác sĩ tuổi trung niên bèn nắm tay cô và nói : “ Này cháu, cháu nên trở về Hồng Kông, cháu cần phải sống để nói cho thế giới biết rõ chính phủ của chúng tôi đêm nay đã đàn áp chúng tôi như thế nào."
Theo Hà Tiểu Thanh, do lúc đó công dân Hồng Kông còn được hưởng các quyền tự do trước khi vùng lãnh thổ này được trao trả cho Trung Quốc vào năm 1997, cho nên người dân Bắc Kinh đã hy vọng là những người như Liane sẽ là nhân chứng dùm cho họ. Mà đúng như thế : Vào đêm hôm ấy, đa số người dân Trung Quốc cứ lo rằng máu đã đổ một cách vô ích.
Tác giả bài viết nhắc lại rằng, trong 30 năm qua, chế độ Bắc Kinh đã sử dụng bộ máy nhà nước để xóa bỏ hoặc bóp méo ký ức về hai ngày 03 và 04/06. Ban lãnh đạo của thời kỳ hậu Thiên An Môn mô tả phong trào này là một âm mưu của phương Tây nhằm làm suy yếu và chia rẽ Trung Quốc, đồng thời biện minh cho cuộc đàn áp của quân đội là cần thiết cho sự ổn định và thịnh vượng của đất nước.
Nhưng những người sống sót và gia đình các nạn nhân vẫn bác bỏ quan điểm chính thức nói trên. Chính vì vậy mà những người mẹ vẫn không được phép mở miệng để công khai khóc than cho con mình, và yêu cầu của họ đòi mở điều tra độc lập để khôi phục sự thật và công lý vẫn luôn bị khước từ.
Đối với Hà Tiểu Thanh, "di sản của Thiên An Môn không chỉ thuộc về Trung Quốc hay nhân dân Trung Quốc, mà là của cả thế giới. Nỗi khao khát tự do, công lý, sự thật của nhân loại là không biên giới. Cuộc đàn áp ngày 04/06 đã phá vỡ cái nền tảng chung đó của nhân loại. Chính vì vậy mà trong suốt ba thập niên qua, các thành phố lớn trên thế giới vẫn tưởng niệm sự kiện này."
Cũng trên nhật báo The Guardian, nghệ sĩ và cũng là nhà hoạt động chính trị Ngải Vị Vị ( Ai Weiwei ) thẳng thừng lên án phương Tây đồng lõa trong việc che giấu sự kiện Thiên An Môn trong 30 năm qua. Ông Ngải Vị Vị nhắc lại rằng 30 năm sau, vụ thảm sát này vẫn chính thức được gọi là « Sự cố Bốn tháng Sáu » và chính phủ sử dụng đủ mọi cách để trấn áp, bắt bớ và giam cầm bất cứ ai nói đến « Bốn tháng Sáu ».
Nghệ sĩ Ngải Vị Vị nhấn mạnh : « Những gì xảy ra ngày 4 tháng 6 không chỉ là vấn đề của riêng Trung Quốc. Đó không chỉ là một sự kiện đã xảy ra cách đây 30 năm. Sự bất công không có thời hạn. Nó vẫn ám ảnh chúng tôi và tác động đến suy nghĩ của chúng tôi cho đến khi nào công lý được thực thi. Nhưng dung thứ sự bất công và bóp méo thông tin là một hành động khuyến khích và đồng lõa. Chính sự dung thứ này khiến cho các chế độ toàn trị thoải mái vượt qua những lằn ranh đỏ. Đó chính là điều đã xảy ra sau sự kiện « Bốn tháng Sáu », khi phương tây viện cớ rằng xã hội Trung Quốc sẽ trở nên dân chủ hơn sau khi trở nên giàu hơn. Trung Quốc nay đã trở nên thịnh vượng hơn và hùng mạnh hơn trên trường quốc tế, nhưng vẫn chưa phát triển thành một quốc gia dân chủ đa nguyên. Chế độ này vẫn tiếp tục bác bỏ mọi giá trị căn bản : công bằng xã hội, cạnh tranh bình đẳng và tự do. Tất cả chúng ta sẽ phải trả giá đắt cho sự thất bại này. »
Theo RFI

Thiên An Môn : Mỹ hoàn toàn thất vọng về nhân quyền tại Trung Quốc


Một xe cảnh sát trên quảng trường Thiên An Môn, Bắc Kinh, ngày 04/06/2019.REUTERS/Thomas Peter

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hôm qua, 03/06/19, phát biểu rằng Hoa Kỳ hoàn toàn mất hy vọng về vấn đề nhân quyền tại Trung Quốc, 30 năm sau sự kiện Thiên An Môn. Ông Pompeo đồng thời kêu gọi trả tự do cho các tù nhân chính trị và người Duy Ngô Nhĩ.
Theo hãng tin AFP, trong bài phát biểu đánh dấu ngày tưởng niệm sự kiện Thiên An Môn cách nay 30 năm, ngoại trưởng Mỹ ca ngợi « phong trào biểu tình rất anh hùng » vẫn còn có tiếng vang trong lòng « những người yêu tự do trên thế giới ».
Ông Pompeo,nói thêm : « Trong những thập niên sau đó, Hoa Kỳ đã hy vọng rằng việc Trung Quốc hòa nhập với cộng đồng quốc tế sẽ dẫn đến một xã hội cởi mở, bao dung hơn. Thế nhưng, các hy vọng đó đã sụp đổ ». Ngoài ra, lãnh đạo ngành ngoại giao Hoa Kỳ cũng nhắc tới nạn đàn áp người Duy Ngô Nhĩ và tố cáo chính quyền Bắc Kinh « đang dần dần xóa bỏ phong tục, văn hóa của người Duy Ngô Nhĩ và Đạo Hồi ». Ông kêu gọi trả tự do cho bất kỳ ai bị bắt vì « mong muốn hành xử những quyền tự do cơ bản ».
Chính quyền Trung Quốc đã phản đối gay gắt phát biểu của ngoại trưởng Mỹ. Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Cảnh Sảng cho rằng ông Pompeo chủ ý tấn công hệ thống chính trị, bôi nhọ tình hình nhân quyền và tôn giáo ở Trung Quốc », và xét cho cùng thì « những phát ngôn lố bịch này sẽ bị ném bỏ vào thùng rác của lịch sử ». Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington cũng đưa ra hàng loạt lập luận bác bỏ từng phát biểu của ông Pompeo, và cho rằng « nhân quyền tại Trung Quốc đang ở thời kỳ tốt nhất từ trước tới giờ ».
Theo RFI

30 năm: làm sao có thể quên!


Hình ảnh một sinh viên Trung Quốc hiên ngang đứng chặng đoàn xe tăng tại ngay quảng trường Thiên An Môn ngày 5 tháng Sáu 1989 trở thành biểu tượng hùng hồn nhất cho sự bất khuất trước bạo lực.

Hôm nay là ngày 4 tháng Sáu, đánh dấu 30 năm kỷ niệm biến cố Thiên An Môn. Hàng trăm ngàn người, và có lúc lên đến cả triệu, thuộc đủ mọi khuynh hướng khác nhau, biểu tình nguyên tháng Năm cho đến ngày 3 tháng Sáu 1989 để yêu cầu tự do hóa chính trị. Họ đòi hỏi dân chủ, mặc dầu phần lớn phong trào sinh viên lúc đó cũng không thật sự hiểu dân chủ là gì. Giáo sư Perry Link, một trong các chuyên gia hàng đầu về Trung Quốc, cho rằng lúc đó dân chủ đối với hàng triệu người biểu tình này đơn giản chỉ là không bị chính quyền kiềm hãm như trước đến nay nữa (get off my back).
Nhưng sau thời kỳ thương lượng với sinh viên, Bộ Chính Trị của Đảng Cộng Sản Trung Quốc họp với nhau, giữa hai phe bảo thủ và cấp tiến, và họ đã tham khảo ý kiến Đặng Tiểu Bình để đi đến quyết định cuối cùng đối phó với biến sự này. Họ Đặng đã quyết định dùng vũ lực. Ông ra lệnh giải toán biểu tình trong vòng 24 tiếng kể từ đêm 3 tháng Sáu nhưng không muốn đổ máu. Lệnh này nghe thật mâu thuẫn, nhưng cấp quân đội muốn thực hiện thành công thì không còn cách nào khác là đàn áp thẳng tay, kể cả dùng xe tăng và bắn đạn thật vào người dân. Số người chết cho đến hôm nay không ai biết rõ con số chính thức. Theo BBC thì ước đoán khoảng 10 ngàn người bị giết theo tài liệu mới nhất của Anh quốc.
Điều đáng nói ở đây là ngày hôm sau, mặc dầu đoàn biểu tình bị đàn áp và giải tán gần như hoàn toàn, tinh thần đấu tranh vẫn bất diệt. Hình ảnh một sinh viên Trung Quốc hiên ngang đứng chặng đoàn xe tăng tại ngay quảng trường Thiên An Môn ngày 5 tháng Sáu 1989 trở thành biểu tượng hùng hồn nhất cho sự bất khuất trước bạo lực.
Hơn hai tuần sau, theo giáo sư Andrew J. Nathan, một trong các chuyên gia Trung Quốc từng xuất bản tài liệu về biến cố Thiên An Môn trước đây với giáo sư Perry Link, cho biết ngày 19 đến 21 tháng Sáu năm 1989, Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc tổ chức cuộc họp mở rộng, bao gồm các lãnh đạo lão thành nhưng vẫn còn ảnh hưởng trong đảng. Các thảo luận và phát biểu này đã bàn về biến cố Thiên An Môn và làm sao rút ra được các bài học quan trọng để không những tránh để lập lại một sự kiện tương tự trong tương lai, mà còn để hướng dẫn giới lãnh đạo chính trị Trung Quốc trong thời gian tới. Những thảo luận này không chỉ điều hướng Giang Trạch Dân và Hồ Cầm Đào mà còn cho Tập Cận Bình cũng như các thế hệ kế tiếp. Không mấy ai biết chi tiết bí mật về các phát biểu mật này cho đến thời gian gần đây. Nhà xuất bản tại Hồng Kông có tên New Century Press đã tiết lộ các tài liệu mật này, giúp làm sáng tỏ những gì đã xảy ra sau biến cố Thiên An Môn. Ba bài học cho các lãnh đạo Trung Quốc là: một, ĐCSTQ đã bị bao vây trường kỳ từ kẻ thù trong nước thông đồng với kẻ thù bên ngoài (thù trong giặc ngoài); hai, cải tổ kinh tế phải đứng ưu tiên đàng sau sự kỹ luật về ý thức hệ và sự kiểm soát xã hội; ba, đảng sẽ phải gục ngã trước kẻ thù nếu để cho nội bộ mình chia rẽ. Nathan cho biết các phát biểu này cho chúng ta nhìn thấy rõ các tính toán đàng sau một văn hóa chính trị độc tài qua hành động của họ, và hiểu được như thế thì sẽ không ngạc nhiên với những hình thức kiểm soát vô cùng phức tạp và xâm phạm đến các thế lực đấu tranh cho dân chủ hóa.
Như tôi đã từng trình bày trước đây, giới lãnh đạo cộng sản Trung Quốc hoàn toàn không đếm xỉa gì, và không có tư duy nào, về các quyền tự do căn bản của người dân, bởi văn hóa chính trị của họ không hề đề cao tự do chính trị cho cá nhân. Mọi thứ được nguỵ trang dưới chiêu bài tập thể, để rồi một hay vài nhân vật nắm trong tay mọi quyền quyết định quan trọng nhất, kể cả quyền sinh sát bất cứ ai.
Một số các phát biểu từ phía bảo thủ này, còn gọi là phe diều hâu, là cực kỳ giáo điều và nhàm chán, chẳng dựa vào dữ kiện khoa học nào ngoài trừ sự bày tỏ lòng trung thành mù quáng với quyết định đàn áp thẳng tay phong trào sinh viên bằng bạo lực của Đặng Tiểu Bình và quan điểm của Thủ tướng phe bảo thủ Lý Bằng. Phần lớn đều bắt đầu phát biểu như một hình thức tuyên thệ sự trung thành của họ “Tôi hoàn toàn đồng ý với” hay “Tôi hoàn toàn ủng hộ” v.v… Nathan cũng nhận định rằng thật ra Triệu Tử Dương, tuy cấp tiến nhất trong đảng và phần lớn là người thi hành các chính sách đổi mới và cải tổ của Đặng Tiểu Bình, và ủng hộ phong trào sinh viên tại Thiên An Môn lúc đó, nhưng ông không bao giờ kêu gọi đa đảng, trước cũng như sau khi bị quản thúc. Họ Triệu chỉ kêu gọi đảng nên tin tưởng người dân, cho nên để giới truyền thông phản ảnh sự thật (hoặc ít ra nhiều hơn chút), thảo luận với sinh viên và các nhà phê bình khác, giảm bớt sự xiết chặt về xã hội dân sự, để cho các tòa án độc lập hơn, và để cho các nhà lập pháp độc lập hơn. Họ Triệu tin rằng làm như thế sẽ giúp cho đảng có chính nghĩa/đáng hơn, giúp cho độc đảng đứng vững hơn. Nhưng Đặng Tiểu Bình đã đứng về phe diều hâu, là ngày hôm nay tuy làm cho đảng mạnh hơn về bề mặt hơn bao giờ hết kể từ thời Mao Trạch Đông, nhưng cũng rất dễ bể, mỏng manh.
Giáo sư Perry Link cũng có viết bài mới nhất về biến cố 4 tháng Sáu cách đây vài hôm. Ông đưa ra nhiều biện luận về lý do tại sao chúng ta nhớ về ngày này: những ánh sáng rực của lửa trên lưỡi lê; bản chất đích thực của ĐCSTQ; của những sự tồi tệ nhất xảy ra tại đó, và những điều tốt nhất thể hiện từ những con người khao khát thay đổi; nhớ, bởi vì nó là một cuộc tàn sát, không chỉ là đàn áp hay biến sự; chúng ta nhớ vì nó làm cho chúng ta trở thành những con người tốt hơn, bởi vì quyền lợi, theo nghĩa vật chất, được lãnh đạo ca tụng suốt ngày, trong khi quan tâm về mặt đạo đức, tinh thần cũng quan trọng không kém. Thật ra nó còn quan trọng hơn vật chất nhiều. Chúng ta nhớ ngày 4 tháng Sáu vì chính quyền Trung Quốc muốn chúng ta quên. Trên hết, giáo sư Link cho rằng chúng ta nhớ, vì những cú sốc trong đời đối với đầu óc con người sẽ tồn tại rất lâu (như điều tôi từng viết trên blog này).
100 năm về trước, người dân Trung Quốc đã căm phẫn vì quyết định của Hoa Kỳ thay vì trả tỉnh Shandong trước đó bị Đức đô hộ lại cho chủ quyền của Trung Quốc thì lại giao cho Nhật, gây lên làn sáng căm phẫn, dẫn đến Phong trào Ngũ Tứ, từ đó đưa đến sự hình thành ĐCSTQ hai năm sau. Chế độ này sẽ vẫn tiếp tục khai thác tinh thần dân tộc của họ bằng mọi hệ thống tuyên truyền cùng với sự bưng bít và bạo lực bằng mọi cách để đề cao tính chính nghĩa của họ, duy trì trật tự xã hội và trên hết để tiếp tục cầm quyền. Biến cố Thiên An Môn cách đây 30 năm đã là đề tài bị cấm kỵ hoàn toàn ở trong nước. Giới trẻ lớn lên mù mờ về biến cố này. Và chủ nghĩa dân tộc sẽ bị kích động trở lại để người Trung Quốc đứng về phía Tập Cận Bình và lãnh đạo chính trị của họ. Các mong muốn thay đổi chính trị trong nội bộ Trung Quốc sẽ càng khó khăn và thách thức hơn nhất là khi đối diện với các “mối đe dọa” từ bên ngoài, như cuộc thương chiến hiện nay, khi chế độ cầm quyền tìm mọi cách khai thác nó. Sẽ còn quá sớm để biết kết quả sau cùng ra sao. Rất có thể yếu tố quyết định sau cùng sẽ là ai kiên nhẫn hơn ai để chịu đựng các thất thiệt trước mặt cho mục tiêu đường dài.

Úc Châu, 04/06/2019
Phạm Phú Khải (VOA)