Lời nói đầu:
Có ba danh tài Trung quốc đã làm thơ với đầu đề Trường Tương Tư:
Lương Ý Nương, một thiếu nữ 17 tuổi, yêu một chàng trai nhưng bị cha mẹ ngăn cấm, sau nhờ bài Trường Tương Tư mà được kết hôn với người yêu.
Hai thi hào Lý Bạch và Bạch Cư Dị cũng có thơ với đề tài này.
Hãy thưởng thức thơ của cả ba thi nhân do Con Cò dịch.

LƯƠNG Ý NƯƠNG

TRƯỜNG TƯƠNG TƯ &&& TƯƠNG TƯ SÂU
Lạc hoa lạc diệp lạc phân phân &&& Hoa lá rơi rơi hoa lá rơi
Tận nhật tư quân bất kiến quân &&& Tròn ngày xa cách nhớ rã rời
Trường dục đoạn hề trường dục đoạn &&& Như muốn đứt hề từng khúc ruột
Lệ châu ngân thượng cánh thiêm ngân &&& Trên vết thương lòng suối lệ trôi.

Ngã hữu nhất thốn tâm &&& Nỗi nhớ thương em mang
Vô nhân cộng ngã thuyết &&& Biết cùng ai bày tỏ
Nguyện phong xuy tán vân &&& Mong gió thổi mây tan
Tố dữ thiên biên nguyệt &&& Để vừng trăng thấu rõ.

Huề cầm thướng cao lâu &&& Ôm đàn lên lầu vắng
Lâu cao nguyệt hoa mãn &&& Lầu cao giữa trăng hoa
Tương tư vị tất chung &&& Cung tương tư sầu nặng
Lệ trích cầm huyền đoạn &&& Giây tơ đứt lệ nhòa.

Nhân đạo Tương giang thâm &&& Lòng em lòng sông Tương
Vị để tương tư bạn &&& Lòng nào sâu thăm thẳm?
Giang thâm chung hữu để &&& Sông có đáy có bờ
Tương tư vô biên ngạn &&& Tương tư mênh mông lắm.

Ngã tại Tương giang đầu &&& Đầu sông Tương em ngóng

Quân tại Tương giang vĩ &&& Cuối sông Tương anh nương
Tương tư bất tương kiến &&& Tương tư sầu lẻ bóng
Đồng ẩm Tương giang thuỷ &&& Cùng uống nước sông Tương.

Mộng hồn phi bất đáo &&& Trong mơ còn chẳng gặp
Sở khiếm duy nhất tử &&& Kiếp nào mới thấy nhau?
Nhập ngã tương tư môn &&& Từ tương tư vướng mắc
Tri ngã tương tư khổ &&& Đã biết tương tư đau!

Trường tương tư hề trường tương tư &&& Tương tư dài hề tương tư sâu
Trường tương tư hề vô tận cực &&& Tương tư sâu hề bờ bến đâu?
Tảo tri như thử quải nhân tâm &&& Nếu hay tương tư day dứt thế
Hồi bất đương sơ mạc tương thức &&& Thà đừng biết nhau đừng yêu nhau

Phân phân: nhiều, ngổn ngang. Dục: muốn. Ngân: sẹo, vết. Thiêm: thêm. Thốn:1 tấc. Thốn tâm: tấc lòng. Thuyết: nói rõ. Xuy: thổi. Tố: cáo, kêu oan. Huề: cầm, ôm. Cầm: đàn cầm (7dây). Vị tất: chưa hẳn là như thế. Đạo: nói. Đề (câu 14): bằng, ngang nhau. Bạn: bờ nước. Chung: hết. Đề (câu 16): đáy. Ngạn: bờ. Đê ngạn: bờ đê. Mộng hồn: tâm hồn như trong mộng. Sở: đại danh từ (như sở đắc, cầu, nguyện, kiến v.v..).Sở khiếm: điều mình thiếu. Tảo: sớm, trước. Thử: ấy, như thế. Quải: trở ngại. Hồi: về. Đương sơ: mới đầu

LÝ BẠCH

TRƯỜNG TƯƠNG TƯ &&& TƯƠNG TƯ SÂU
Kỳ nhất &&& Kỳ 1
Trường tương tư tại Trường An &&& Tương tư sâu tại Trường An
Lạc vĩ thu đề kim tỉnh lan &&& Côn trùng kêu thu bên bờ giếng
Vi sương thê thê điếm sắc hàn &&& Chiếu lạnh lê thê sương buông màn
Cô đăng bất minh tư dục tuyệt &&& Đèn côi leo lét soi sầu muộn
Quyển duy vọng nguyệt không trường thán & Rèm cuốn nhìn trăng mãi thở than
Mỹ nhân như hoa cách vân đoan &&& Người đẹp như hoa cách mây ngàn

Thượng hữu thanh minh chi cao thiên &&& Trên có trời xanh cao vòi vọi
Hạ hữu lục thủy chi ba lan &&& Dưới thì nước biếc sóng tràn lan
Thiên trường lộ viễn hồn phi khổ &&& Đường xa trời rộng hồn bay mỏi
Mộng hồn bất đáo quan san nan &&& Hồn mộng khó lòng vượt quan san
Trường tương tư tồi tâm can &&& Tương tư dài não ruột gan

Kỳ nhì &&& Kỳ 2
Nhật sắc dục tận hoa hàm yên &&& Vừng ô sắp tắt hoa ngậm sương
Nguyệt minh như tố sầu bất miên &&& Buồn trông trăng lụa thức canh trường
Triệu sắt sơ đình phụng hoàng trụ &&& Đàn sắt vừa ngừng chơi khúc Triệu
Thục cầm dục tấu uyên ương huyền &&& Đàn cầm khởi tấu Thục uyên ương
Thử khúc hữu ý vô nhân truyền &&& Nhạc khúc hữu tình người xao nhãng
Nguyện tùy xuân phong ký Yên Nhiên &&& Gởi tới Yên Nhiên theo gió xuân
Úc quân thiều thiều cách thanh thiên &&& Nhớ chàng thăm thẳm trời xanh ngắt
Tích thì hoành ba mục &&& Xưa long lanh sóng mắt
Kim tác lưu lệ tuyền &&& Nay lệ chảy thành sông
Bất tín thiếp trường đoạn &&& Không tin thiếp đau lòng
Qui lai khán thủ minh kính tiền &&& Quay về nhìn thiếp trước gương trong

Yên nhiên: nơi chàng đang ở. Lạc vĩ: tên 1 loại sâu, kêu rất to khi thu về. Tích lan: lan can trên mặt giếng. Điểm: chiếu bằng mây hay tre. Thanh minh: sắc xanh và cao xa. Lục thủy: nước trong. Triệu sắt: người nước Triệu khéo gẩy đàn sắt nên xưng là Triệu sắt. Thục cầm: đàn Thục. Tư Mã Tương Như khéo gẩy đàn cầm nên người đời gọi là Thục cầm. Hoành ba mục: nói về con mắt nhìn nghiêng giống như làn sóng nước nằm ngang. Phụng hoàng trụ: cái trụ của đàn sắt có khắc hình chim phượng. Trân tu: món ăn ngon. Thái hàng: tên núi. Kỳ lộ: con đường bên. Trường phong phá lãng: Gió lớn sóng to

BẠCH CƯ DỊ

TRƯỜNG TƯƠNG TƯ
Kỳ 1 &&& Kỳ 1
Biện thủy lưu &&& Sông Biện trôi mau
Tứ thủy lưu &&& Sông Tứ trôi mau

Lư đáo Qua châu cổ độ đầu &&& Trôi vượt cồn Qua bến cũ sâu
Ngô sơn điểm điểm sầu &&& Núi Ngô man mác sầu.
Tứ du du &&& Ý rầu rầu
Hận du du &&& Hận rầu rầu
Hận đáo qui thời phương thủy hưu &&& Hận tới tàn đời niềm hận sâu
Nguyệt minh nhân ỷ lâu &&& Sáng trăng ai tựa lầu

Biện,Tứ: sông Biện và sông Tứ. Thủy: nước. Qua: bãi, cồn Qua. Ngô: nước Ngô. Cổ độ: bến đò xưa. Điểm điểm: hơi một chút, nhè nhẹ. Du du: xa xôi, lửng lơ. Phương: vuông vắn. Thủy: mớ đầu

Kỳ 2 &&& Kỳ 2
Cửu nguyệt tây phong hưng &&& Tháng chín gió tây lộng
Nguyệt lãnh sương hoa ngưng &&& Trăng lạnh hoa sương đọng
Tư quân thu dạ trường &&& Nhớ chàng đêm thu dài
Nhất dạ hồn cửu thăng &&& Chín lần hồn tung bay
Nhị nguyệt đông phong lai &&& Gió đông về tháng hai
Thảo sách hoa tâm khai &&& Tim hoa nở cỏ tươi
Tư quân xuân nhật trì &&& Nhớ chàng ngày xuân chậm
Nhất nhật trường cửu hồi &&& Chín khúc ruột đau quặn.
Thiếp trú Lạc kiều bắc &&& Cầu Lạc chia đôi đường
Quân trú Lạc kiều nam &&& Em phía bắc chàng nam.
Thập ngũ tức tương thức &&& Biết nhau thuở mười lăm
Kim niên nhị thập tam &&& Tuổi nay hăm ba năm.
Hữu như nữ la thảo &&& Em như nữ la cỏ
Sinh tại tùng chi trắc &&& Leo lên thân cây tùng
Mạn đoản chi khổ cao &&& Quấn mãi chưa tới đó
Oanh hồi thướng bất đắc &&& Dây ngắn cành cao ngồng.
Nhân ngôn nhân hữu nguyện &&& Sách nói tâm nguyện có
Nguyện chí thiên tất thành &&& Hễ thấu trời trời thương.
Nguyện tác viễn phương thú &&& Nguyện làm con thú nhỏ
Bộ bộ tỷ kiên hành &&& Mỗi bước đi bên chàng
Nguyện tác thâm sơn mộc &&& Nguyện làm cây núi trổ
Chi chi liên lý sinh &&& Cành gần nhau tấc gang

Lời bàn của ConCò: Lúc làm bài này Lương Ý Nương tưởng như đã vĩnh viễn mất người yêu nên lời thơ bi ai thống thiết. Chỉ 4 câu mộc mạc ( Quân tại Tương giang đầu. Thiếp tại Tương giang vỹ. Tương tư bất tương kiến. Đồng ẩm Tương giang thủy) cũng đủ vô địch thế gian rồi, qua mặt cả thi bá Lý Bạch và thi thánh Bạch Cư Dị. Sông Tương trong thơ và nhạc Việt là dùng điển tích của bốn câu thơ này.
Trường Tương Tư của họ Lý và họ Bạch (theo thiển ý của Cò) không bì kịp. Không phải thua vì tài năng mà thua vì cái mức độ chân thành.. Họ Lý có hàng chục người tình (vợ, đào nương) và chỉ tạm thời xa người yêu nên khóc mà mắt không ướt. Họ Bạch khóc người tình trong thời gian bị biếm cho nên nước mắt cho người tình có pha lẫn nước mắt cho sự nghiệp. Mức độ chân thành mà thua thì hồn thơ cũng thua. Tới đây xin bàn qua về kỹ thuật thơ của 3 người. Thơ của Lương Ý Nương trôi từ trong tim qua ngòi bút cho nên không cần tới kỹ thuật điêu luyện. Thơ của họ Lý quá nặng về kỹ thuật nên thiếu hồn thơ. Thơ của họ Bạch ở giữa 2 người trên, bài 1 giầu âm điệu và suy tưởng, bài 2 diễn tả tỉ mỉ, rõ ràng.
Bài của Lương Ý Nương mới đáng gọi là siêu việt. Trộm nghĩ rằng: nhớ vì thương, khóc vì tiếc, nhớ tiếc bằng tâm hồn thấm thía hơn nhớ tiếc qua kỹ thuật.

TÂN TRƯỜNG TƯƠNG TƯ
(Tương Tư Sâu Tân Thời)
Con Cò
( Nhái bài TTT của Lương Ý Nương )

Trẻ hơn Nương mười ba thế kỷ
Lại già hơn tới sáu mươi niên*
Trác tuyệt thơ em ta bất kể
Tình cuối đời hay tình đầu tiên

Tình này ta chia xẻ
Xướng họa cùng em thôi
Dù mưa Tần gió Sở
Dù Nguyệt lão chia phôi

Ngâm thơ trong phòng nhỏ
Thơ sầu lên tiếng ngân
Tuyết rơi ngoài khung cửa
Em xa khuất hồng trần
6

Lòng ta với lòng em
Lòng ai sâu ai cạn?
Em son trẻ vắng tình
Ta già nua thiếu bạn

Trên Ngân hà em đợi
Dưới Ngân hà ta trông
Tình thơ-thơ vời vợi
Hai bến bờ mênh mông

Hồn tìm em khi thác
Đời ta sẽ qua mau
Từ thơ-thơ vướng mắc
Đã biết thơ vương sầu

Lương Ý Nương hề em Nương thân!
Lương Ý Nương hề hảo thi nhân
Tình ta tình thơ-thơ thắm thiết
Nguyện đọc thơ em tới ngàn lần

Bác sĩ Nguyễn Văn Bảo (Con Cò)

* Già hơn Lương Ý Nương 60 tuổi nhưng sinh sau nàng 13 thế kỷ.